‌چهارطاقی بازه هوره مشهد؛ قدیمی‌ ترین بنای مشهد

مشهد یکی از مقصد‌های مذهبی ایران است که از دیرباز مسافران زیادی به این دیار سفر می‌کردند و تاریخچه‌‌ این شهر به سال‌های دور و دراز برمی‌گردد. چهارطاقی بازه هوره مشهد قدیمی‌ترین بنای ساخته شده در این شهر است و باستان‌شناسان تولد آن را به زمان ساسانیان نسبت می‌دهند؛ به خاطر قدیمی بودن این بنا اطلاعات دقیقی از کاربری آن و زمان ساخت آن مشخص نیست و باستان‌شناسان نظرهای مختلفی درباره چهارطاقی بازه هوره دارند. این بنا به قدیمی‌ترین چهارطاقی ایران معروف است و اگر به آثار جامانده از دوران باستان علاقه‌مند هستید دیدن این چهارطاقی را از دست ندهید. در این مقاله از یول بیر به معرفی این اثر تاریخی خطه خراسان، چهارطاقی بازه هوره مشهد پرداختیم.

معرفی چهارطاقی بازه هوره مشهد

چهارطاقی بازه هوره مشهد یکی از قدیمی‌ترین چهارطاقی‌هایی است که از دوران ساسانیان به جا مانده، البته بعضی از باستان‌شناسان آن را به دوره ساسانیان هم نسبت می‌دهند چون سبک معماری این چهارطاقی را به سبک معماری ساسانیان شبیه می‌بینند. این بنا در کنار راه قدیمی مشهد به تربت حیدریه قرار دارد.

در گذشته کاروان‌های زیادی در مسیر جنوب خراسان، کرمان و سیستان و بلوچستان از مجاور این بنا عبور می‌کردند. چون این بنا بسیار قدیمی است اطلاعات دقیقی از پیشینه بنا در دست نیست و باستان‌شناسان نظران مختلفی درباره این بنا دارند. برخی از باستان‌شناسان معتقدند ویژگی‌های چهارطاقی بازه هوره مشهد به دوره پارت‌ها برمی‌گردد.

ارنست امیل هرتسفلد باستان‌شناس و ایران‌شناس آلمانی بر این عقیده بود که این بنا از دوران ساسانی به جا مانده و ویژگی معماری ساسانیان را دارد و پروفسور آرتور پوپ این چهارطاقی را کهن‌ترین گنبد جهان می‌داند. چهارطاقی بازه هوره مشهد یکی از جاهای دیدنی مشهد است که در سال 1310 خورشیدی به عنوان یک اثر ملی ثبت شده است.

معماری چهارطاقی بازه هوره مشهد

چهارطاقی به بناهای چهار گوشه گنبدی شکل گفته می‌شود که چهار ورودی، چهار پایه و یک طاق دارد. چهارطاقی به شکل مربع است و از یک جرز در هر گوشه، چهار قوس چهار جرز را به هم وصل می‌کند؛ یک گنبد گوشواره تشکیل می‌شود که در بالای قوس‌ها و یک درگاه در هر یک از چهار ضلع بنا پس از اتمام کار ساخته شده‌؛ در گذشته، کاربرد چهارطاقی‌ها به‌صورت آتشکده بود یا کارکرد مذهبی داشته‌اند. چهارطاقی‌های دیگری هم وجود دارند که کاربردهای دیگری داشته‌اند. بخش ورودی چهارطاقی دارای سه درگاهی بلند و گسترده است اما ورودی اصلی آن از ضلع غربی است.

در سطح پایینی پلان مربع بنا، چوب‌هایی بر گوشه آن نصب شده‌اند که احتمالا قدم اولیه برای ایجاد گوشواره برای ایجاد گنبد در بناها بوده است. در واقع این بنای جذاب هسته مرکزی یک مجموعه معماری به شمار می‌رود؛ بنا سه ورودی و یک گنبد دارد که از سمت شرق گویا به یک بنا دیگر متصل بوده است. در دو سوی جنوب و شمالی آن نیز الحاقاتی مثل ایوان و راهرو وجود داشته‌اند. بنای چهارطاقی بازه هوره مشهد، کهن‌ترین چهارطاقی کشور و نشان‌دهنده عظمت معماری ایران باستان در عصر ساسانی است.

کاربری و نقشه چهارطاقی بازه هوره مشهد

در مورد کارکرد چهارطاقی سنگی بازه هوره مشهد، نظرات باستان‌شناسان و محققان متمایز است. اولین فرضیه‌ در مورد چهارطاقی بدین صورت است که چهارطاقی سنگی آتشکده‌ای بوده و در زمان ساسانیان از آن استفاده می‌شد؛ اما چون در تحقیقات باستان‌شناسی هیچ‌گونه نشانه‌ای مثل پایه مجمر، آتشدان یا جایی که در بنا مخصوص آتش باشد دیده نشد، محققان نتوانستند به‌طور قطعی در این زمینه اظهار نظر کنند.

فرضیه دیگر نشان‌دهنده تالار بودن بنا بود. باقی مانده‌های بنا در اطراف چهارطاقی نشانگر این است که چهارطاقی بخشی از یک مجموعه بنا بوده است و ورودی‌های چهارطاقی به قسمت‌های متفاوت مجموعه بنا مرتبط بوده‌اند. بر این اساس برخی باستان‌شناسان احتمال می‌دهند که چهارطاقی بخشی از مجموعه‌‌ی یک تالار بوده است. در نزدیکی چهارطاقی، ویرانه‌هایی از قلعه‌های تاریخی نیز دیده می‌شود که نام آن قلعه‌ها، قلعه دختر و پسر است.

برخی محققان نیز احتمال می‌دهند کاربری چهارطاقی در مباحث نجومی را بر اساس مکانی داده‌اند که بنا در آن ساخته شده است. قرارگیری بنا بر سر راه جاده‌ای که در روزگار باستان اهمیت بسیار داشت، برخی را بر آن داشته است بنا را سازه‌ای برای پاسگاه یا نگهبانی جاده، در نظر می‌گیرند. از مکان اطراف بنای بازه‌هوره، سفال‌های زیادی نیز به دست آمده است که پیشینه آن‌ها به دوره ساسانیان می‌رسد.

به نظر می‌رسد این بنا در دوره ساسانی عملکرد قابل توجهی داشت و از بناهایی با نقش پررنگ در حکمرانی آن زمان محسوب می‌شد. دوام این چهارطاقی با سابقه باستانی بسیار تا به امروز قابل‌توجه است؛ در حالی که بنا دارای زیرسازی خاصی نیست و روی شالوده رسی، پابرجا مانده است؛ این در صورتی است که بنا در حدود ۱۷۰۰ سال قدمت دارد. برخی محققان بر این باور‌ هستند که به احتمال زیاد، بنا قبل از اینکه چهارطاقی روی آن ساخته شود، زیرسازی داشته است.

آدرس و نقشه چهارطاقی بازه هوره مشهد

بنایی تاریخی که هنوز بر دفتر تاریخ خراسان می‌درخشد و یادآور کهنه‌ ایام است، بنایی که هیچ‌گاه نخواهد مرد و همیشه نام آن آشنا خواهد ماند هرچند که تاریخ ندانیم وبا آن غریبه باشیم. نام این بنای به جا مانده از روزگاران دور، چهارطاقی بازه هوره مشهد است که در این مقاله یول بیری به صحبت از آن پرداختیم.

آدرس چهارطاقی بازه هوره مشهد: خراسان رضوی، ۷۵ کیلومتری جنوب مشهد، جاده قدیم مشهد – تربت حیدریه، روستای رباط سفید (مشاهده چهارطاقی بازه هوره روی نقشه)

ساعات بازدید چهارطاقی بازه هوره مشهد

برای بازدید از این بنا ساعات بخصوصی در نظر گرفته نشده ولی اگر می‌خواهید از چهارطاقی بازه هوره در زمان سفر به مشهد بازدید کنید در روزهای اول فصل به این بنا بروید تا طلوع شکوهمند خورشید را از بین شکاف‌های چهارطاقی مشاهده کنید.

هزینه بازدید چهار طاقی بازه هوره مشهد

بازدید از چهارطاقی بازه هوره مشهد رایگان است و هیچ هزینه‌ای ندارد البته امکانات رفاهی هم در اطراف آن وجود ندارد؛ چون این بنا در 75 کیلومتری جنوب مشهد، خارج از شهر قرار دارد.

عکس‌های چهار طاقی بازه هوره مشهد

حال با ما همراه باشید تا به تماشای چند عکس جذاب و دلربا از چهار طاقی بازه هوره مشهد بنشینیم و شاهد این زیبایی باشیم.

جاهای دیدنی اطراف چهارطاقی بازه هوره مشهد

شهر مشهد دارای جاذبه‌های تاریخی و دیدنی زیادی است که برای اطلاعات بیشتر در این مورد می‌توانید به دسته‌بندی شهر مشهد یول بیر مراجعه کنید. چهارطاقی بازه هوره مشهد در خارج از شهر دارد و اطراف آن زمین خشک است و در نزدیکی‌های آن فقط تعدادی روستا وجود دارد و اطراف این بنا جاذبه‌های دیگری وجود ندارد؛ فقط یک بنا به نام قلعه دختر و پسر موجود است که آن هم در جوار چهارطاقی بازه هوره است و هنگام بازدید از این بنا بی‌شک قلعه دختر و پسر را هم خواهید دید.

قلعه دختر و پسر؛ بنایی جالب در روستای رباط سفید

قلعه دختر و پسر دو بنای تاریخی‌ قرار گرفته در دو طرف چهارطاقی بازه هوره هستند. با توجه به شباهت‌های معماری و زمان ساخت این دو قلعه با چهارطاقی بازه هور، خیلی از کارشناسان آنها را یک مجموعه مرتبط به هم، با مرکزیت بازه هور می‌دانند.

آدرس قلعه دختر و پسر: خراسان رضوی، ۷۵ کیلومتری جنوب مشهد، جاده قدیم مشهد، تربت حیدریه، روستای رباط سفید (مشاهده قلعه دختر و پسر روی نقشه)

چهارطاقی بازه هوره مشهد؛ پنجره نجوم‌شناسی

چهارطاقی بازه هوره مشهد یکی از قدیمی‌ترین بناهای به جا مانده از ایران باستان است که درباره آن نظرات مختلفی وجود دارد؛ برخی از باستا‌ن‌شناسان آن را مربوط به دوره اشکانیان می‌دانند و برخی متعلق به ساسانیان به دلیل وجود سبک معماری ساسانی و همچنین درباره کاربری آن نیز عقیده‌های گوناگونی وجود دارد. برخی از باستان‌شناسان معتقدند این بنا آتشکده بوده؛ برخی بر تالار بودن آن عقیده دارند و برخی نیز آن را سازه نگهبانی یا نجوم‌شناسی می‌دانند. در این مقاله از مجله گردشگری یول بیر درباره چهارطاقی بازه هوره صحبت کردیم و اگر به دیدن بناهای تاریخی و کشف راز آن‌ها علاقه‌مند هستید سری به این بنا بزنید.