میدان نقش جهان که به صورت رسمی با عنوان میدان امام شناخته می‌شود، میدان مرکزی شهر اصفهان است و بخشی از یک مجموعه تاریخی به شمار می‌رود. درواقع، تجمع تعدادی از بناهای ارزشمند تاریخی اصفهان در این میدان، ارزش بالایی به این مجموعه بخشیده است. این میدان باشکوه، در طول تاریخ شاهد روی کار آمدن حکومت‌های مختلفی بوده و در گذر زمان فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده است. همچنین میدان امام، جزو معدود میدان‌های مستطیلی شکل جهان محسوب می‌شود!
این میدان، به عنوان یکی از ارزشمندترین بناهای تاریخی ایران و جهان، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. امکان ندارد که کسی به اصفهان سفر کند و نسبت به بازدید از این شاهکار معماری تاریخی بی‌تفاوت باشد! حال اگر دوست دارید پیش از سفر به اصفهان اطلاعات جامع و کاملی از میدان نقش جهان داشته باشید، در ادامه با یول بیر همراه باشید!
معرفی میدان نقش جهان اصفهان
پیش از زمان صفویه، در محل این میدان باغی زیبا به نام نقش جهان وجود داشت. نام این باغ از شهری در آذربایجان گرفته شده بود که امروزه نخجوان نام دارد. در آن زمان، شاه عباس پایتخت ایران را از قزوین به اصفهان انتقال داده و با بنای عمارت‌های تاریخی این میدان، باعث گسترش بازار و رونق اقتصاد در این میدان شد. این میدان تازه بنا شده را «میدان نو» می‌نامیدند. در زمان شاه عباس دوم میدان گسترش داده شد و نام آن را به میدان نقش جهان تغییر دادند. هنگام ساخت این مجموعه، از طراحی میدان عتیق که میدانی قدیمی در اصفهان بود، الگوبرداری شده است.
آنچه که این میدان را از سایر میادین معمولی در سراسر جهان متمایز می‌سازد، شکل مستطیلی آن است. اکثر میدان‌ها به شکل دایره یا بعضی ساخته می‌شوند. این مجموعه تاریخی به ترتیب 560 و 160 متر طول و عرض دارد. به عبارتی، طول نقش جهان را با 430 قدم و عرض آن را با 160 قدم می‌توانید طی کنید. در اطراف میدان حجرههای دوطبقه‌ای قرار دارند که تعدادشان به 200 عدد می‌رسد. علاوه بر حجرهها، این میدان تعدادی از آثار تاریخی ارزشمندی را در آغوش خود جای داده و شما با بازدید از این میدان، با یک تیر چند نشان می‌زنید!
برای درک عظمت و گستردگی میدان نقش جهان برایتان چند مثال می‌زنیم؛ میدان سرخ مسکو که یکی از بزرگترین و معروف‌ترین میدان‌های جهان است، وسعت کمتری از نقش جهان دارد! میدان خوش آوازه شهر بروکسل بلژیک نیز با ابعاد ۶۸ در۱۱۰ متر، پهنه‌ای کمتر از یک دهم میدان نقش جهان را به خود اختصاص داده است. نقش جهان در مقایسه با میدان کنکورد پاریس، از برتریِ تاریخی برخوردار است و به عنوان دومین میدان بزرگ جهان بعد از میدان تیان آنمن در پکن شناخته می‌شود.
این میدان که علاقه‌مندان زیادی از سراسر جهان دارد، در هشتم بهمن ماه سال ۱۳۱۳، در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید. همچنین شایان ذکر است که این مجموعه عظیم تاریخی در اردیبهشت سال ۱۳۵۸ نیز، از نخستین آثار ایرانی بود که نامش در فهرست یونسکو به ثبت رسید.
تاریخچه میدان نقش جهان
تبریز، قزوین و اصفهان به ترتیب پایتخت‌های ایران در دوران صفویه بودند. پیش از انتقال پایتخت به اصفهان، در محل میدان نقش جهان، باغی وسیع و گسترده وجود داشت که ساختمان‌های دولتی و کاخ فرمانروایان تیموری و آق‌قویونلوها در آن قرار گرفته بودند. نام این باغ از نام شهر نخجوان امروزی در جمهوری آذربایجان گرفته شده بود که حمدالله مستوفی نیز در میان نوشته‌های خود به آن شهر اشاره کرده است: «شهری خوش است که آن را نقش جهان خوانند و اکثر عمارات آن از آجر است».
در ضلع غربی این میدان زیبا و در محل قرارگیری عالی قاپو، بخش میدانی باغ قرار داشت که با نام درب کوشک شناخته می‌شد. این محل در دوران سلجوقیان میدان کوشک نام داشت و دستگیری برکیارق از سوی برادرش در این محل رخ داد. اهمیت میدان کوشک از آن جهت بود که به عنوان جایگاه اعدام محکومان و برگزاری برخی از آیین‌های رسمی همچون جشن نوروز مورد استفاده قرار می‌گرفت.
تاریخچه میدان نقش جهان در دوره شاه عباس اول
شاه عباس اول در نخستین روزهای سلطنت خود اقدام به گسترش میدان نقش جهان کرد و بارها آیین آتش‌بازی و چراغانی در آن برپا شد. بسیاری از منابع گوناگون تاریخی، بنای امروزی میدان را متعلق به دوره سلطنت شاه عباس اول می‌دانند. برخی نیز معتقدند در طراحی و ساخت این میدان از نقشه میدانِ حسن پادشاه در تبریز استفاده شده است.
شعر « فکر تاریخ کرد راغب و گفت شد در کعبه در صفاهان باز» بر روی یکی از کتیبه‌های میدان، نقش بسته است. محاسبه حروف ابجد مصراع این بیت، تاریخ اتمام ساخت میدان را سال ۱۰۱۵ خورشیدی معادل ۱۰۴۶ قمری و ۱۶۳۶ میلادی گزارش می‌دهد. این میدان در سده هفدهم میلادی، جزو یکی از بزرگترین میدان‌های جهان به شمار می‌آمد و شوالیه ژان شاردن فرانسوی، آن را به عنوان زیباترین میدان دنیا معرفی می‌کرد.
در دوره شاه عباس بزرگ و جانشینان او، در روزهای برپایی جشن های سلطنتی، میدان نقش جهان، محل رژه ارتش، چراغانی و نمایش‌های گوناگون و اجرای بازی چوگان بوده و در روزهای عادی، مردم در آن به گشت‌و‌گذار و خرید و فروش می‌پرداختند. در گذشته، جمعه بازارهای بزرگی در این میدان برپا می‌شد و مردم برای رفع نیازهایشان به خرید و فروش در آن مشغول بودند.
تاریخچه میدان نقش جهان در دوره شاه عباس دوم
در زمان حکومت شاه عباس دوم، شلوغی بیش از اندازه بازار اطراف و فروشندگان باعث شد تا به فکر احداث یک میدان جدید بیوفتند. این میدان که در نزدیکی میدان قدیمی و در پشت مسجد شیخ لطف الله قرار داشت، در ابتدا میدان نو نام گرفت. به دلیل اینکه عمارت قدیمی در باغ نقش جهان مصادف با ساخت این میدان تخریب شد، این میدان جدید را نیز میدان نقش جهان نامیدند.
به نقل از شاردن، جهانگرد فرانسوی، در مواقع برگزاری جشن، تا 50000 چراغ در میدان روشن می‌شد و بر زیبایی بی‌نظیر این میدان اضافه می‌کرد. جهانگردان نامدار اروپایی دیگری نیز مانند انگلبرت کمپفر، پیترو دلاواله، ژان باتیست تاورنیه، سانسون و غیره که بعد از دوران صفویه از اصفهان بازدید کرده بودند، شرح مفصلی از این میدان نوشته و زیبایی چشم‌نواز آن را ستوده‌اند.
شواهد نشان می‌دهند که در طول دوران ساخت میدان نقش جهان و پس از آن در سراسر دوران صفویه، میدان عملکرد فعالی داشته اما در دوران شاه سلیمان و شاه سلطان حسین، به تدریج رسیدگی به میدان کاهش یافته است. برای مثال، در دوران سلطنت شاه سلطان حسین، تعداد کثیری از درختانی که به دست خود شاه عباس کاشته شده بودند، از میان رفتند و راکد شدن تدریجی آب جوی‌ها نیز باعث خشکی مابقی درختان شد.
تاریخچه میدان نقش جهان در دوره قاجاریه
با به قدرت رسیدن قاجاریان، میدان نقش جهان نیز مانند سایر بناهای تاریخی اصفهان مورد بی‌توجهی و بی‌مهری قرار گرفت. بخش‌هایی از میدان در طول دوران آشفتگی کشورمان از حمله اشرف افغان تا استقرار حکومت قاجاریه، تخریب شد. نقاره‌خانه سردر قیصریه نیز در دوره قاجار تخریب شد و میدان رونق پیشین خود را از دست داد.
در دوران حکمرانی برخی حکام محلی مانند شاهزاده صارم الدوله و شاهزاده ظل السلطان، برخی از قسمت‌های میدان نقش جهان تا مرز نابودی کامل پیش رفت و در پایان دوران قاجار، اکثر غرفه‌ها و حجرهها تخریب شده، کاشی‌کاری‌های گنبدها شکسته شده و مجموعه میدان نیاز به مرمت فوری داشت.
تاریخچه میدان نقش جهان در دوره پهلوی
با روی کار آمدن حکومت پهلوی، فصل جدیدی برای میدان نقش جهان آغاز شد و مرمت‌هایی برای آن صورت گرفت. این بازسازی‌ها از همان زمان تا به امروز همچنان ادامه یافتند تا این جاذبه ارزشمند از گزند تخریب و نابودی حفظ شود. پس از مرمت میدان و بناهای اطراف آن در دوره حکومت رضا شاه، نام رسمی این میدان به میدان شاه تغییر داده شد و مسجد جامع عباسی نیز با نام مسجد شاه خوانده شد.
میدان نقش جهان امروزی
پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران، نام رسمی این میدان به میدان امام یا میدان امام خمینی تغییر پیدا کرد. امروزه نیز این مکان با نام میدان نقش جهان شناخته می‌شود. این میدان در ابتدا چیزی در حدود 100000 مترمربع وسعت داشت اما با تغییراتی که در طول زمان بر روی آن اعمال شد و همچنین با اضافه شدن یک ردیف حجره، حدود 20000 متر از آن کم شده است.
امروزه این میدان باشکوه علاوه بر اینکه یک جاذبه تاریخی محسوب می‌شود و مکانی برای کسب درآمد مردم است؛ نماز جمعه و اجتماعات سیاسی نیز در آن برگزار می‌شود و از اهمیت بسیاری برخوردار است.
بناهای تخریب شده میدان نقش جهان
علاوه بر بناهایی که امروزه در میدان نقش جهان مشاهده می‌کنید، بناهای دیگری نیز در این میدان وجود داشتند که متاسفانه در اثر گذر زمان کاربرد خود را از دست داده و برای همیشه از بین رفتند. از جمله این بناها می‌توان موارد زیر را نام برد:
- میله قپق به ارتفاع 40 متر در مرکز میدان که امروزه اثری از آن باقی نمانده است.
- عمارت ساعت که به کلی تخریب شده و مسجد شیخ لطف الله جایگزین آن شد.
- سرستون‌های مرمرین که به احتمال زیاد از تخت جمشید به اصفهان آورده شده بودند. یکی از این سرستون‌ها در موزه ایران باستان تهران و دیگری در موزه چهلستون نگهداری می‌شود.
- ۱۱۰ عرابه توپ اسپانیایی که غنیمت فتح جزیره هرمز بودند و توسط امام قلی خان آورده شده بودند.
آدرس و نقشه میدان نقش جهان
این میدان، مرکز اصفهان است و شما در هر کجای شهر که باشید می‌توانید به راحتی با یک تاکسی به این مکان دسترسی داشته باشید. اگر با خودروی شخصی خود سفر کرده‌اید، یک راه‌حل برای شما این است که ماشین را در کوچه پس کوچه‌های اطراف این میدان یا پارکینگ استانداری و یا پارکینگ پشت مسجد امام اصفهان پارک کنید و پنج دقیقه تا رسیدن به میدان پیاده بروید.
راه‌های آسان‌تر و کم هزینه‌تر برای مراجعه به این میدان، استفاده از اتوبوس و مترو است. برای استفاده از اتوبوس، باید از خطوط میدان امام حسین (ع) – باغ غدیر ترمینال شرق و یا میدان امام حسین (ع) – هشت بهشت ترمینال خوراسگان استفاده کنید و در ایستگاه میدان امام پیاده شوید. با مترو هم فقط کافیست در ایستگاه میدان امام حسین پیاده شده و بقیه راه را یا پیاده و یا با تاکسی طی کنید.
آدرس میدان نقش جهان: اصفهان، خیابان استانداری (مشاهده میدان نقش جهان روی نقشه)
ساعات بازدید میدان نقش جهان
شما می‌توانید در هر ساعتی از شبانه روز که دلتان خواست، از میدان نقش جهان بازدید کنید؛ اما باید توجه داشته باشید که جاذبه‌های اطراف میدان و حجرهها ساعات کاری مخصوص خود را دارند. معمولا این مکان‌ها فعالیت خود را از 9 صبح آغاز می‌کنند و پس از یکی دو ساعت استراحت نیم‌روزی به هنگام ظهر، فعالیت خود را تا حوالی 11 شب از سر می‌گیرند.
هزینه بازدید میدان نقش جهان اصفهان
بازدید از میدان نقش جهان برای عموم مردم رایگان است اما برای بازدید از هرکدام از بناهای اطراف میدان، باید بلیط مخصوص آن را تهیه کنید. در مطالب مربوط به هر بنا، جزئیات هزینه بازدید به طور کامل ذکر شده است.
معماری میدان نقش جهان
پروفسور والتر هینتس ایران‌شناس آلمانی درباره میدان نقش جهان می‌گوید: این بنا در زمانی ساخته شد که شبیه به آن را از نظر سبک معماری، بزرگی و اصول شهرسازی در دنیا نداشتیم. این میدان در لیست بزرگترین میدان‌های جهان قرار دارد و شکل مستطیلی آن، این مجموعه را از سایر میادین جهان ممتاز می‌سازد. همین که قدم به این میدان بگذارید، فضا و سبک معماری آن شما را در جای خود میخکوب می‌کند.
بنای اولیه این مجموعه در زمان صفویه توسط معماران ماهری همچون استاد محمدرضا اصفهانی، علی اکبر اصفهانی و شیخ بهایی پایه‌گذاری شد. در طراحی و ساخت این میدان و بناهای اطراف آن از سبک معماری میدان ایرانی الهام گرفته شده که میدان شاه قزوین و میدان امیر چخماق یزد هم نمونه‌هایی از این سبک معماری هستند.
عکس‌های میدان نقش جهان اصفهان
حال با ما همراه باشید تا به تماشای چند عکس زیبا و دلنواز از زیباترین میدان جهان، میدان نقش جهان بنشینیم و لحظاتی خوب رقم بزنید. مطمئنیم که با دیدن عکس‌های این جاذبه طاقت نیاورده و برای سفر به اصفهان و دیدن این میدان جذاب برنامه‌ریزی خواهید کرد؛ در این راه، خواندن مقالات دسته بندی شهر اصفهان یول بیر به شما کمک بسیاری خواهد کرد تا از مواردی مانند هزینه سفر به اصفهان، بهترین زمان سفر به اصفهان و غیره اطلاعات کسب کنید تا سفر خوبی برای خود و همراهانتان رقم بزنید.
جاهای دیدنی میدان نقش جهان
میدان باشکوه نقش جهان، چندین شاهکار و اثر تاریخی را در دل خود جای داده است. اگر قصد دارید از مجموعه نقش جهان و بناهای اطراف ان به طور کامل بازدید کنید، باید زمان مناسبی را به ان اختصاص دهید. وقتی وارد این میدان می‌شوید گویی وارد دنیای داستان‌های تاریخی شده‌اید. حوض بزرگ در وسط این میدان همراه با رقص فواره‌هایش حس شادابی و سرخوشی به شما می‌دهد. در سمتی از این مجموعه بناهای مذهبی و مساجد و در سمت دیگر کاخی تماشایی توجه هر گردشگری را به خود جلب می‌کنند.
هنگام بازدید از میدان نقش جهان، از بازار اصفهان نیز غافل نشوید! با رفتن به این میدان می‌توانید از اثار تاریخی دیدن کنید، صنایع دستی و سوغات اصفهان را تهیه کنید، درشکه‌سواری کنید و در اخر در کافه‌های اطراف میدان خستگی روز را از تن خود خارج کنید. در ادامه به طور خلاصه جاهای دیدنی اطراف نقش جهان را معرفی خواهیم کرد.
عمارت عالی قاپو؛ کاخی باشکوه در میدان نقش جهان
به جرئت می‌توان گفت عمارت عالی قاپو یکی از زیباترین بناهای میدان نقش است که در ضلع غربی میدان نقش جهان قرار دارد. این عمارت با زیربنایی 1800 متر مربعی، در 6 طبقه احداث شده است. تزئینات و سبک معماری این کاخ به قدری دل‌فریب و چشم‌نواز است که هوش از سر هر گردشگری می‌برد. اگر می‌خواهید بیشتر با این جاذبه آَشنا شوید می‌توانید به مقاله عمارت عالی قاپو مراجعه کنید.
آدرس عمارت عالی قاپو: اصفهان، خیابان استانداری، خیابان سپه، میدان نقش جهان، کاخ عالی قاپو (مشاهده عمارت عالی قاپو روی نقشه)
سردر قیصریه؛ دروازه‌ای اصلی برای ورود به بازار
سردر قیصریه در شمال این میدان واقع شده و دروازه اصلی ورود به بازار سنتی اصفهان است. با عبور از این سردر و ورود به بازار، گام در دنیایی شگفت‌انگیز می‌گذارید و به سمت دالان‌های پرهیاهوی بازار بزرگ اصفهان می‌روید. سردر قیصریه یک دروازه اصلی، چهار در فرعی و یک حوض دارد و این سازه با گذشت سالیان دراز هنوز هم استوار و محکم ایستاده است.
آدرس سردر قیصریه: اصفهان، میدان نقش جهان، ورودی در بازار اصفهان (مشاهده سردر قیصریه اصفهان روی نقشه)
مسجد شیخ لطف الله؛ مسجدی باشکوه در میدان نقش جهان
مسجد شیخ لطف الله واقع در میدان جذاب نقش جهان ، یکی از مساجد خاص و متفاوت ایران است که از دوران صفویه به یادگار مانده. این بنا برخلاف سایر مساجد هیچ مناره‌ای ندارد! مسجد شیخ لطف الله که در ضلع شرقی میدان قرار دارد، هرساله از گردشگران زیادی از سرتاسر ایران پذیرایی می‌کند.
آدرس مسجد شیخ لطف الله: اصفهان، ضلع شرقی میدان نقش جهان، روبه‌روی عمارت عالی قاپو (مشاهده مسجد شیخ لطف الله روی نقشه)
مسجد امام؛ مسجدی با معماری زیبا در میدان نقش جهان
مسجد امام در ضلع جنوبی میدان دلربای نقش جهان قرار دارد که با نام‌های مسجد سلطانی، مسجد جامع و مسجد شاه نیز شناخته می‌شود. بدون شک مسجد امام مهم‌ترین مسجد تاریخی اصفهان است و شاهکاری از معماری، نجاری و کاشی‌کاری در قرن یازدهم هجری به شمار می‌رود. شکوه و عظمت این مسجد درکنار جزئیات بی‌نظیر ان هر بیننده‌ای را حیرت‌زده خواهد کرد.
آدرس مسجد امام اصفهان: اصفهان، دروازه دولت، خیابان سپاه، میدان نقش جهان (مشاهده مسجد امام اصفهان روی نقشه)
بازار قیصریه؛ بازاری زیبا در میدان نقش جهان
بازار قیصریه قسمتی از بازار بزرگ اصفهان به حساب می‌اید و به دلیل حضور در این میدان از موقعیت ویژه‌ای به لحاظ گردشگری برخوردار است. ساخت این بازار از سده دهم خورشیدی آغاز شده و در دوران صفویه و قاجاریه نیز تکمیل شده است. بازار قیصریه راسته‌های اصلی و فرعی زیادی دارد که می‌توانید به عنوان سوژه عکاسی از انها استفاده کنید و تصاویر زیبایی از سفر خود به اصفهان ثبت کنید.
آدرس بازار قیصریه روی نقشه: اصفهان، میدان نقش جهان، بازار قیصریه (مشاهده بازار قیصریه روی نقشه)
جاذبه‌های نزدیک میدان نقش جهان
اصفهان آنقدر جاهای دیدنی دارد که در برنامه‌ریزی سفر خود باید بازدید از مکان‌های دیدنی نزدیک هم را در یک روز قرار دهید تا وقت ارزشمند خود را در جابه‌جایی بین مکان‌ها از دست ندهید. خانه مشروطه، کاخ هشت بهشت و سی و سه پل در نزدیکی میدان نقش جهان قرار دارند و می‌توانید بازدید از انها را برای یک روز برنامه‌ریزی کنید. هرچند که بازدید از مجموعه زیبای نقش جهان، یک روز کامل و اختصاصی می‌طلبد!
خانه مشروطه؛ خانه‌ای با معماری خاص!
خانه مشروطه در نزدیکی میدان نقش جهان، از نظر معماری و توانایی تسخیر دل‌ها دست کمی از بقیه خانه‌های تاریخی اصفهان ندارد. درهای نفیس، شیشه کاری‌های ارسی پنج لنگه، نقاشی‌های شیر و شکر و گچ بری‌های استادانه در چشم‌نوازی این خانه نقش پررنگی ایفا می‌کنند. چیزی که بیشتر از همه مردم را مجذوب این خانه می‌کند، رقص نور شیشه‌های رنگی است که داخل خانه را شبیه به دنیای رنگارنگ و افسانه‌ای کرده‌اند.
آدرس خانه مشروطه: اصفهان، خیابان نشاط، کوچه مقصود بیک، کوچه پشت مسجدشاه (مشاهده خانه مشروطه بر روی نقشه)
کاخ هشت بهشت؛ از جاهای دیدنی نزدیک میدان نقش جهان
عمارت هشت بهشت یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی اصفهان است که در نزدیکی میدان جذاب نقش جهان قرار دارد. این کاخ در زمان صفویه به حدی باشکوه بود که سیاحان بسیاری زیبایی ان را تحسین کرده‌اند. متاسفانه امروزه از جام‌های بلور، آلت‌های شیشه‌ای رنگارنگ ظریف و نرده‌های چوب زرنگار اثری به جا نمانده؛ چرا که این بنا در دوره‌های بعد از صفویه و بخصوص در زمان قاجاریان دست‌خوش تغییرات بسیاری شده است.
آدرس کاخ هشت بهشت: اصفهان، خیابان باغ گلدسته، پارک شهید رجایی (مشاهده ادرس کاخ هشت بهشت بر روی نقشه)
سی و سه پل؛ شاهکار پل‌سازی ایران
سی و سه پل که بر روی زاینده رود بنا شده، 295 متر طول، 14 متر عرض و 33 دهانه دارد. از انجایی که این پل با هزینه و نظارت سردار معروف شاه عباس اول، الله وردیخان بنا شده است؛ به آن پل الله وردیخان نیز می‌گویند. سی و سه پل شاهکاری بی‌نظیر در عرصه معماری و پل سازی ایران و جهان به شمار می‌رود و خیابان چهار باغ کهنه عباسی را به خیابان چهارباغ بالا و باغ هزار جریب و عباس آباد متصل می‌کند.
آدرس سی و سه پل: اصفهان، میدان انقلاب، خیابان چهارباغ (مشاهده سی و سه پل بر روی نقشه)
میدان نقش جهان؛ گنجینه‌ای در شهر اصفهان
از آنجایی که میدان نقش جهان بناهای تاریخی ارزشمندی همچون مسجد شیخ لطف الله، مسجد امام، عمارت عالی قاپو و سردر قیصریه را در اغوش خود جای داده، یکی از گنجینه‌های تاریخی و گردشگری اصفهان محسوب می‌شود. بازدید از این میدان، هیچ محدودیت زمانی ندارد و شما هر ساعت از شبانه روز که هوس بازدید از این مکان به سرتان زد، می‌توانید به آنجا مراجعه کنید. در این مقاله از مجله گردشگری یول بیر اطلاعاتی درباره این میدان جذاب به دست آوردیم و با این میدان معروف آشنا شدیم. شما چه نظری درباره این میدان دارید؟ نظرتان را با ما به اشتراک بگذارید.
