به مشهد مقدس خوش آمدید! اینجا شهر زیارتی ایران و دارای باشکوه‌ترین جاذبه دیدنی و زیارتی، یعنی حرم امام رضا (ع) است. حرمی که زخم‌ها را التیام، دردها را تسکین و غریبه‌ها را حس آشنایی می‌بخشد.
همه ما شنیده‌ایم که امام رضا شفای هر تن بیمار و دل رنجور، جانی دوباره بر تنها و نوری از جنس عشق و امید در دل‌هاست؛ اما شنیدن کی بود مانند دیدن؟ باید بیایید و مهمان این شهر نورانی و حرم منور شده و از نزدیک این مهر ناب و حس زائر امام هشتم بودن را تجربه کنید. در این مقاله از یول بیر به حرم امام رضا سفر خواهیم کرد، همراه ما باشید تا سیر تا پیاز این بارگاه باعظمت را بشناسیم.
- معرفی حرم امام رضا (ع)
- نام‌های حرم امام رضا
- صحن‌های حرم امام رضا
- رواقهای حرم امام رضا
- گنبد و گلدسته های حرم امام رضا
- امکانات و جاهای دیدنی حرم امام رضا
- آدرس و نقشه حرم امام رضا
- بهترین زمان بازدید از حرم امام رضا
- عکس های حرم امام رضا
- جاهای دیدنی اطراف حرم امام رضا
- اینک ای خوب، فصل غریبی سر آمد؛ چون تمام غریبان تو را میشناسند!
معرفی حرم امام رضا (ع)
چشم‌نوازترین و باشکوه‌ترین مکان زیارتی و دیدنی در مشهد که این شهر را به یک شهر گردشگری و پر رفت‌وآمد تبدیل کرده، حرم امام رضا (ع) است که همه را مشتاق تماشایش کرده و حسی مملو از آرامش را نصیب دلهایتان خواهد کرد. این حرم چندین بنا و زیرمجموعه دارد که تعداد و تنوع بسیاری داشته و یکی از دلایل محبوبیت این حرم زیبا است.
حرم امام رضا، این جاذبه زیارتی و دیدنی علاوه بر دارا بودن ارزش معنوی، ارزش تاریخی، هنری و معماری اسلامی نیز دارد که آن را به یک اثر بی بدیل تبدیل کرده و در سال 1310 به عنوان اثر ملی ثبت شده است. حرم امام رضا (ع) به تدریج در طول تاریخ، از دوره سامانیان تا دوره قاجار و بخشی از آن بعد از انقلاب عظیم، ساخته شده و حال مساحت کلی حرم به یک میلیون مترمربع می‌رسد و حدود 700 هزار نفر گنجایش دارد.
نام‌های حرم امام رضا
حرم امام رضا (ع) با اسامی مختلف و بسیاری نام‌‌‌گذاری شده و آن را با لقب‌های زیبایی می‌‌شناسیم. نام‌هایی مانند ارض اقدس، حرم مطهر، حرم رضوی، بارگاه ملکوتی، مرقد منور یا مرقد مطهر، قلب عالم، قبله‌ی آمال، بارگاه منور رضوی، آستان ملائک پاسبان رضوی و مرقد شریف رضوی به حرم امام هشتمان نسبت داده شده‌اند.
صحن‌های حرم امام رضا
احتمالا تاکنون کلمه صحن به گوشتان خورده، اما ممکن است برخی از ما معنی آن را ندانیم. فضایی که از اطراف محاصره شده باشد را صحن می‌نامند. در مکان‌های مذهبی همچون حرم امام رضا (ع) برای جدا کردن بخش داخلی محیط، از صحن‌ها استفاده می‌کنند. صحن‌ها مهمترین نکاتی هستند که در سبک معماری اسلامی باید رعایت شوند. در حرم امام رضا (ع)، 9 صحن ساخته شده که در این بخش از مقاله به معرفی آن‌ها و کارایی متفاوتشان خواهیم پرداخت.
صحن انقلاب
قدیمی‌ترین صحن حرم امام رضا، صحن انقلاب نام دارد که ساخت آن مربوط به دوران تیموریان است. این صحن در ضلع شمالی روضه منوره قرار گرفته و چهار ایوان زیبا و خوش منظر دارد.
صحن آزادی
صحنی که 200 سال قدمت دارد! صحنی تقریبا تازه ساخت که آن را با نام صحن نو نیز میشناسند. ساخت این صحن باشکوه در زمان فتحعلی‌شاه آغاز و در زمان ناصرالدین شاه به اتمام رسیده است. صحن نو نیز چهار ایوان به نام‌های ایوان طلا، ساعت، باب‌السلام و باب‌الحکمه دارد.
صحن قدس
کوچک‌ترین صحن موجود در حرم امام رضا (ع)! این صحن جذاب در دوره انقلاب اسلامی ساخته شده و نسبت به سایر صحن‌های حرم اندازه کوچکی دارد. سقاخانه‌ای به شکل بیت‌المقدس در صحن قدس قرار گرفته که به نیت امام رضا تشنگان حرم را سیراب میکند.
صحن جمهوری اسلامی
شبیه‌ترین صحن به صحن انقلاب، صحن جمهوری اسلامی نام دارد که در سال 1368 ساخته شده و در ضلع شرقی حرم قرار دارد. این صحن برج ساعت، سقاخانه و ایوان‌هایی به نام باب‌العلم، باب الغدیر، باب الشهاده و ایوان طلایی (باب الولایه) را در دل خود جای داده است.
صحن جامع رضوی
بزرگترین صحن حرم امام رضا و حتی دنیا صحن جامع رضوی است که بعدها نام آن به صحن پیامبر اعظم تغییر کرد. مساحت این صحن تقریبا به 117000 مترمربع می‌رسد. این صحن باشکوه در جنوب حرم قرار گرفته و 30 حجره و 46 غرفه دارد که نماز‌‌های جماعت پرجمعیت و همچنین برنامه‌ها و مراسم‌های مختلف در آن برگزار می‌شوند.
صحن کوثر
صحن کوثر نقش ورودی را در حرم امام رضا ایفا میکند و از آن میتوان به صحن هدایت و صحن جامع رضوی راه پیدا کرد. برای رسیدن به صحن کوثر کافیست از سمت خیابان نواب صفوی وارد حرم بشوید. در این صحن مراسم بخصوصی برگزار نمی‌شود و خبری از تزئینات چشمگیر و طلایی نخواهد بود.
صحن غدیر
یکی از مهمترین و پرترددترین صحن‌های حرم امام رضا، صحن غدیر است که در ضلع جنوب غربی حرم قرار گرفته و با چند صحن مهم حرم ارتباط دارد. یک مجتمع تجاری خدماتی در این صحن قرار دارد. در این مجتمع امکان دسترسی به کالاهایی نظیر مواد غذایی، پوشاک، بدلیجات، سنگ‌های زینتی فراهم بوده و سرویس بهداشتی نیز در این صحن وجود دارد.
صحن هدایت
آیا تا به حال نام صحن هدایت به گوشتان خورده است؟ صحنی معروف و پرطرفدار! همان صحن جذابی که در ماه رمضان میزبان روزه‌داران زیادی بوده و آن‌ها را به مهمانی امام رضا دعوت میکند.
صحن بعثت
و اما آخرین صحن حرم امام رضا (ع)، صحنی که به نام صحن امام خمینی نیز شهرت دارد. بخشی از این منطقه حرم، به رواق امام خمینی تبدیل شده و باقی مانده آن به نام صحن بعثت شناخته میشود.
رواقهای حرم امام رضا
سایبان یا پیشگاهی که در اطراف بقعه امام قرار دارند را به نام رواق میشناسند. احتمالا نام رواقهای حرم امام رضا (ع)، به خصوص رواق شیخ طوسی به گوشتان خورده است! حرم امام رضا، امام دلسوز و محبوب شیعیان، 26 رواق در فضای داخی حرم دارد که عبارت‌اند از: رواق دارالحفاظ، رواق دارالسیاده، گنبد حاتم خانی، گنبد الله وردیخان، توحید خانه، دارالفیض، دارالشکر، دارالشرف، دارالضیافه، دارالسعاده، دارالسلام، دارالسرور، دارالعزه، دارالذکر، دارالزه، شیخ‌بهاءالدین، دارالعباده، دارالاخلاص، دارالولایه، دارالاجابه، دارالهدایه، دارالرحمه، دارالحکمه، دارالحجه، امام خمینی و دارالمرحمه.
رواقهای زیربستی حرم امام رضا به نام‌های رواق شیخ طوسی و شیخ حر عاملی و دیگر رواقهای این حرم زیبا که رواقهای دارالحجّه، کوثر، غدیر و دارالکرامه، دارالقرآن، حضرت زهرا (س) و حضرت معصومه (س) نام دارند.
در مورد رواق شیخ طوسی چه میدانید؟
چه چیز زیباتر از این که عقد و پیوند دو عاشق در حرم امام رضا جاری شود و زندگی خود را با مهر و دعای خیر امام هشتمشان، شروع کنند. رواق شیخ طوسی همان محلی است که این اتفاق رویایی و شیرین را در حرم امام رضا حقیقی کرده و خاطره‌ای به یادماندنی و لذتبخش را در یاد و ذهن عاشقان ثبت میکند. میتوانید در بازدید از جاهای دیدنی مشهد از رواق شیخ طوسی مشهد نیز دیدن کرده و از تماشای این جایگاه عاشقانه لذت ببرید.
رواقی بدون تفکیک جنسیتی؛ نیایش به همراه خانواده
اگر به همراه خانواده به حرم امام رضا (ع) آمده‌اید و قصد دارید به همراه آن‌ها به دعا و نیایش بپردازید، میتوانید بدون تفکیک جنسیتی مهمان رواقهای زیر باشید. رواقهای امام خمینی، کوثر، دارالولایه، دارالزهد، دارالعباده، غدیر، شیخ بهایی، دارالهدایه، دارالحجه، دارالمرحمه، شیخ حر عاملی، دارالاجابه، شیخ طوسی و دارالرحمه جزو رواق‌هایی هستند که میتوانید در سفر به مشهد به همراه خانواده در آن به نیایش بپردازید.
گنبد و گلدسته های حرم امام رضا
گنبد و گلدسته‌ها جایگاه خاصی در سبک معماری ایران دارند و از مهمترین بخش‌های آن هستند. گنبد طلایی حرم امام رضا در نزد پیر و جوان شناخته شده و از زیبایی‌‌های این حرم به شمار می‌رود. این گنبد طلایی که جلوه‌ای دیگر از زیبایی و هنر را در معرض نمایش مردم گذاشته، متشکل از دو ساختار داخلی و خارجی است که گنبد داخلی «خود» و گنبد خارجی «آهیانه» نام دارد.
مهمترین عنصر در سبک معماری اسلامی، گلدسته‌ها یا همان مناره‌ها هستند که تعدادشان در حرم امام رضا (ع) به 12 عدد می‌رسد. از میان آن‌ها دو گلدسته با ارتفاعی نزدیک به 41 متر متعلق به مسجد گوهرشاد، دو گلدسته طلا در صحن انقلاب اسلامی با ارتفاع نزدیک به 40.5 متر، دو گلدسته با ارتفاعی نزدیک به 35 متر در صحن جمهوری اسلامی که کاشی‌کاری و طلاکاری شده، چهار گلدسته با ارتفاع 57 متر و دو گلدسته با ارتفاع 70 متر صحن جامع رضوی هستند.
امکانات و جاهای دیدنی حرم امام رضا
حرم امام رضا (ع) علاوه بر یک مکان زیارتی و مذهبی، امکانات دیگری نیز دارد که در ادامه به معرفی هرکدام از آن‌ها خواهیم پرداخت.
موزه های حرم امام رضا
موزه‌ها، مکان‌‌هایی هستند که در آن میتوان به تماشای گذشته ایستاد و از احوالات گذشتگان و روزگاری که داشتند، باخبر شد. حرم امام رضا (ع) موزههای بسیاری را در دل خود جای داده است. برخی از این موزه‌ها عبارت‌اند از:
موزه مرکزی
موزه مرکزی حرم امام رضا (ع) چهار طبقه از آثار ارزشمند و متنوع است. تمبر و اسکناس در طبقه‌ی زیرین، سکه و مدال در طبقه‌ی همکف، صدف، حلزون و نرم‌تنان دریایی در طبقه‌ی اول و موارد مربوط به نجوم و ساعت، سلاح و ظروف در طبقه‌ی دوم قرار دارد.
گنجینه‌ی نفایس
موزه‌ای با دو طبقه در ضلع جنوب شرقی حرم امام رضا (ع) که در آن ۷۹ قرآن نفیس و ارزشمند شامل آثار منسوب به امام علی، امام حسن مجتبی، امام حسین، امام زین‌العابدین و امام رضا و همچنین هدیه‌های مقام معظم رهبری و استاد محمود فرشچیان وجود دارند.
موزه‌ی فرش
در این موزه معروف و زیبای مشهد، ۱۰۰ تخته قالی و قالیچه‌ی ارزشمند تاریخی با قدمتی نزدیک به دوره صفویه به نمایش گذاشته شده است.
موزه‌ی مردم‌شناسی
موزه‌ی مردم‌شناسی در کنار آرامگاه امیر ملک‌شاه واقع شده است. علاوه بر اشیای ارزشمندی که در این موزه قرار دارد، حمام قدیمی نیز در این ساختمان وجود دارد که ارزش زیادی داشته و بر محبوبیت آن افزوده است.
بنیاد پژوهش‌های اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، دارالشفاء، کتابخانه حرم، کتابخانه مسجد گوهرشاد، وجود زائربر برقی برای سالمندان و افراد دارای مشکل، پارکینگ‌های حرم، سرویس‌های بهداشتی، وضوخانه‌ها، نمایشگاه‌ها، فروشگاه‌های کتاب و محصولات فرهنگی، از دیگر امکانات حرم امام رضا (ع) به شمار می‌روند.
جاهای دیدنی حرم امام رضا
حرمی که تنها حرم نیست! در بازدید از حرم امام رضا (ع)، جاهای دیدنی دیگری هم وجود دارند که در سفر به مشهد و در کنار زیارت میتوانید از آن‌ها نیز بازدید کنید.
کبوترانه
کبوترانه فضایی بزرگ برای بازی و تفریح کودکان است. این محل در درب غربی صحن جامع رضوی قرار دارد و در آن برنامه‌هایی مانند نقاشی، تلاوت قرآن، پخش کلیپ، سرود، نمایش و انواع بازی اجرا میشود. خانواده‌ها می‌توانند بدون هیچ نگرانی کودکان خود را به این محل سپرده و خود با خیالی راحت راهی زیارت شوند.
مدرسه دو در
مدرسه‌ای در دل حرم رضوی که یک در آن در صحن جمهوری و در دیگر مقابل مدرسه پریزاد قرار دارد و حال به دارالقرآن تبدیل شده و در آن برنامه‌های تلاوت، قرائت و تفسیر قرآن برگزار میشود.
مدرسه پریزاد
مدرسه پریزاد اثری به‌جامانده از دوران تیموری است. این مدرسه از سمت شمال به مدرسه دو در، از شرق به رواق دارالسیاده، از جنوب به مسجد گوهرشاد و از سمت غرب به صحن جامع رضوی می‌رسد.
پیر پالان دوز
پیر پالان دوز شخصیتی بسیار محبوب و عزیز در بین مردم بود که آرامگاه آن از دوره صفوی به جا مانده است. قسمت شمال شرقی حرم به این آرامگاه چسبیده و در خیابان نواب صفوی واقع شده است.
آدرس و نقشه حرم امام رضا
حرم مطهر رضوی، حرمی است که با وجود زیارتی چندباره تکراری نخواهد شد. این بارگه زیبا در بخش مرکزی شهر مقدس مشهد قرار گرفته و از جهات مختلف میتوان به آن دسترسی داشت.
آدرس حرم امام رضا: استان خراسان رضوی، مشهد، حرم مطهر امام رضا (مشاهده حرم امام رضا روی نقشه)
بهترین زمان بازدید از حرم امام رضا
فرقی نمی‌کند بهار باشد یا تابستان، باران ببارد یا برف! حرم مقدس رضوی در هر فصلی از سال، در همه حال و همه ساعت به قدری زیبا و خوش‌منظر است که نمی‌توان این همه زیبایی را وصف کرد. در زیارت از این حرم مطهر محدودیت زمانی وجود نداشته و در هر زمانی که بخواهید میتوانید مهمان آستان قدس رضوی باشید.
اگر به مراسم‌های حرم علاقه دارید در مناسبت‌های سال مانند روزهای عزاداری تاسوعا و عاشورای حسینی، روز شهادت امام علی، روز تولد امام رضا و امام زمان (عج)، عید نوروز، عید غدیر، عید فطر و غیره راهی حرم شوید چرا که در این ایام در حرم مطهر مراسم‌های ویژه‌ای برگزار میشود که اگر در آن‌ها حضور داشته باشید شاهد باشکوه‌ترین مراسم عمرتان خواهید بود.
عکس های حرم امام رضا
در ادامه تصاویری از حرم اما رضا (ع) را قرار خواهیم داد تا غرق در زیبایی و جذابیت حرم شده و از تماشای تصاویر آن لذت ببرید.
جاهای دیدنی اطراف حرم امام رضا
تفریح، خرید و کمی گردش، در کنار دعا و نیایش و زیارت! بعد از زیارت حرم امام رضا (ع) میتوانید سری به جاهای دیدنی اطراف حرم زده و از گشت‌وگذار در آن‌ها لذت ببرید. در ادامه برخی از جاهای دیدنی اطراف حرم را معرفی خواهیم کرد تا با بازدید از آن‌ها سفر خوشی را تجربه کنید.
پارک وکیل‌آباد؛ گشت‌وگذار در بوستان نزدیک به حرم
از زیباترین پارک‌‌های قدیمی و جنگلی مشهد، پارک وکیل آباد نام دارد که جزو آرامش‌‌‌‌‌‌بخش‌‌ترین پارک‌ها به شمار می‌رود. در دامان سبز این پارک میتوانید از هرگونه دلشوره و دغدغه‌ای رها بوده و خود را به دستان طبیعت بسپارید.
آدرس پارک وکیل آباد: انتهای بلوار وکیل آباد، بوستان وکیل آباد (مشاهده پارک وکیل آباد روی نقشه)
بازار رضا؛ تفریح و خرید در کنار زیارت
امکان ندارد که به مشهد سفر کرده و سری به این بازار معروف و محبوب نزده باشید. بازار رضا از جاهای نزدیک به حرم امام رضا شمرده میشود که معماری بسیار قدیمی و زیبایی دارد و بهترین محل برای تهیه سوغات و صنایع دستی شهر مشهد است.
آدرس بازار رضا: ضلع شرقی خیابان امام رضا (ع)، حد فاصل میدان بیت المقدس و 17 شهریور، بازار بزرگ رضا (مشاهده بازار رضا روی نقشه)
آرامگاه نادر افشار؛ از جاهای دیدنی نزدیک به حرم
آرامگاه نادرشاه افشار از جاهای دیدنی نزدیک به حرم مطهر رضوی به شمار می‌رود که آن را به نام موزه نادری نیز میشناسند. این آرامگاه مربوط به قدرت‌مندترین شخصیت تاریخ ایران، نادر شاه افشار بوده که حال به یکی از دیدنی‌ترین موزههای مشهد تبدیل شده است.
آدرس آرامگاه نادر افشار: خیابان شیرازی، ضلع شمال غربی چهارراه شهدا (نادری سابق)، آرامگاه نادر افشار (مشاهده آرامگاه نادر افشار روی نقشه)
مسجد گوهرشاد؛ نگین مشهد
مسجد گوهرشاد، باشکوه‌ترین مسجد مشهد و حتی ایران است که نمی‌توان چشم از آن برداشت. این مسجد شاهکار معماری اسلامی و ایرانی شناخته شده نگین شهر مشهد است.
آدرس مسجد گوهرشاد: زیرگذر حرم مطهر، بین آیت الله شیرازی و شهید نواب صفوی، مسجد گوهرشاد (مشاهده مسجد گوهرشاد روی نقشه)
اگر سری به بخش دسته‌بندی شهر مشهد یول بیر بزنید با تمام جاهای دیدنی و جذاب مشهد آشنا شده و میتوانید سفری لذتبخش برای خود برنامه‌ریزی کنید.
اینک ای خوب، فصل غریبی سر آمد؛ چون تمام غریبان تو را میشناسند!
یکی از دلایل اصلی که مشهد به شهر گردشگری ایران تبدیل شده، علاوه بر وجود جاهای دیدنی و تفریحی زیبا در آن، وجود حرم امام رضا (ع) است. حرمی که با وجود آن خاک خراسان تکه‌ای شد از بهشت! برای تیم ما در مجله گردشگری یول بیر نوشتن از حرم مطهر، از سخت‌‌ترین موضوعات بود! از آن موضوعاتی که برای گفتن و وصف کردن آن کلمه کم می‌آوری! با این حال قلم را در دست محکم گرفته و هرآنچه که در توصیف حرم امام رضا می‌دانستیم را بیان کردیم. از همان لحظه ورود به حرم، همه به نحوی از دیدن این همه ابهت متعجب می‌شوند و هرکسی به نوعی هیجان و شوق خود را نشان می‌دهد، گاه با گریه‌ای بی امان و گاه با دویدنی بدون مکث به سمت ضریح و گاه تنها با یک نگاه! حال منتظر و مشتاقیم، تا شما بنویسید و ما بخوانیم، حتما خاطرات لذتبخش و به یادماندنی خود را با ما به اشتراک بگذارید.
اى حضـور هـشـتـمین! افتادگان غربتیم *** دست ما را هم بگیر از لطف، اى بالا بلند!
