عمارت عالی قاپو؛ نگین درخشان اصفهان

میدان نقش جهان به همراه عمارت‌های ستودنی‌اش، جزو شاهکارهای معماری عصر صفویه هستند که هوش از سر هر بیننده‌ای می‌برند. وقتی از خیابان سپاه وارد نقش جهان شوید، عمارت عالی قاپو با ستون‌های بلند خود در سمت راست میدان خودنمایی می‌کند. عالی قاپو در زبان ترکی «درگاه بلند» معنی دارد. آنچه عالی قاپو را در دسته آثار نفیس و باشکوه دوران صفوی قرار می‌دهد، مینیاتورهایی است که توسط رضا عباسی کار شده‌اند. همچنین نباید از اعجاز مهندسی و معماری تالار موسیقی این عمارت غافل شوید! برای آشنایی جامع و کامل با عمارت عالی قاپو، این مقاله جذاب از یول بیر را از دست ندهید!

معرفی عمارت عالی قاپو؛ بلندترین کاخ عهد صفوی

اگر به بازدید از میدان نقش جهان بروید، در ضلع غربی این مجموعه بنایی جذاب و تماشایی توجه شما را به خود جلب خواهد کرد و این بنا جایی نیست به جز عمارت عالی قاپو! این عمارت چشم‌نواز که یکی از مهم‌ترین شاهکارهای معماری قرن یازدهم هجری به شمار می‌رود، از عصر صفوی به یادگار مانده است. عالی قاپو که در 6 طبقه ساخته شده، در دوره صفویان بزرگترین بنای پایتخت محسوب می‌شد.

شاید گمان کنید که این عمارت تنها به خاطر قدمت تاریخی خود مورد توجه قرار گرفته است در حالی که تزئینات حیرت‌انگیز این کاخ هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند. دیدن گچ‌بری‌های هنرمندانه که در اوج ظرافت انجام شده‌اند، خالی از لطف نیست. تا چند دهه اخیر، کاخ عالی قاپو با ارتفاع حدودا 36 متر، بلندترین عمارت چند طبقه در اصفهان بود. حال این بنا با قامتی برافراشته در کنجی از نقش جهان خودنمایی می‌کند و ما را به بازدید از دنیای درون خویش دعوت می‌کند.

عمارت عالی قاپو در گذشته به نام‌های قصر دولتخانه و دولتخانه مبارکه نقش جهان نیز شناخته می‌شد. این بنا 1800 مترمربع مساحت و 38 متر ارتفاع دارد. این عمارت در مقایسه با سایر بناهای موجود در نقش جهان، پیش‌آمدگی دارد و در زمان خود نمادی از قدرت حکومتی به شمار می‌رفت. در زمان شاه عباس اول، کاخ عالی قاپو از احترام زیادی برخوردار بوده و هرکسی اجازه عبور از در ورودی این بنا را نداشت.

این کاخ جذاب، عمارت عالی قاپو با پلکانی باریک از طبقه همکف به طبقات بالاتر متصل می‌شود. از آنجایی که این پله‌ها ارتفاع نسبتا زیادی دارند، بالا رفتن از آن‌ها شاید کمی مشکل باشد. اما با رسیدن به ایوانی زیبا با ستون‌های چوبی، خستگی پله‌ها از یادتان می‌رود. تماشای میدان نقش جهان از ایوان عالی قاپو لذتی دارد که باید حتما تجربه‌اش کنید! مسجد شیخ لطف الله روبه‌رویتان و سر در قیصریه و مسجد شاه به ترتیب در سمت چپ و راست شما قابل رویت هستند که تماشای این زیبایی‌ها و تجربه بودن در آن ایوان بسیار لذت‌بخش و خاطره‌انگیز است.

تاریخچه عمارت عالی قاپو؛ قصر دولتخانه شاه عباس

پس از آنکه شاه عباس اول در سال‌های 973 تا 977 خورشیدی پایتخت صفویان را از قزوین به اصفهان انتقال داد، ساخت این عمارت به عنوان مقر و دولتخانه حکومتی سلاطین صفوی آغاز شد. در واقع، این عمارت نقش دروازه مرکزی قصرهایی را داشت که در محدوده نقش جهان ساخته شده بودند. این دروازه، نقش جهان را به مجموعه دولتخانه و عمارت رکیب خانه، کاخ چهلستون، تالار سرپوشیده، تالار تیموری، تالار طویله، جبه خانه و غیره مرتبط می‌ساخت.

از تاریخ دقیق آغاز و پایان ساخت عمارت عالی قاپو اطلاعاتی در دسترس نیست، اما بعضی از مورخان بر این باورند که ساخت این کاخ به دستور شاه عباس اول آغاز شد اما تزئینات آن پس از مرگ وی تکمیل شد. ساخت کامل کاخ عالی قاپو در طول پادشاهی شاه عباس اول، شاه عباس دوم و شاه سلطان حسین صورت گرفته است.

در تزئینات و ظریف‌کاری‌های داخلی عمارت عالی قاپو، آثار هنری برجسته مینیاتوری و خوشنویسی متعلق به دوران بعد از شاه عباس اول به چشم می‌خورند که نشان از تکمیل کاخ قاپو پس از مرگ وی دارد. از آنجایی که شاه عباس قصد داشت از عالی قاپو به عنوان قصر دولتخانه استفاده کند، معماری این عمارت توسط برجسته‌ترین معماران ایرانی طراحی شد.

پیش از انتقال پایتخت در دوره صفویان، بنایی به همین نام در شهر قزوین، پایتخت صفویان وجود داشت. به اعتقاد مورخان، عمارت عالی قاپو در اصفهان، درواقع نسخه زیباتر و مجلل‌تر کاخ عالی قاپو در خیابان سپه قزوین است که شاه عباس اول به‌منظور نشان دادن عظمت و شکوه دولت خودش تصمیم به ساخت آن گرفت. در طول تاریخ، عوامل طبیعی و جتگ‌های مختلفی خسارات زیادی به عمارت عالی قاپو وارد کرده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان جنگ‌های داخلی، حمله افغان‌ها و بی‌توجهی پادشاهان صفوی پس از شاه عباس به این عمارت را نام برد.

معماری عمارت عالی قاپو؛ شاهکار مینیاتوری ایرانی

عمارت عالی قاپو را به عنوان یکی از بناهای با معماری منحصربه‌فرد به جا مانده از دوران صفویان می‎‌شناسند. معماری این بنا به نحوی انجام شده که روبه‌رو، پشت و دو طرف کاخ، تعداد طبقات متفاوت به نظر می‌رسد، خارق‌العاده نیست؟ در قسمت بالایی در ورودی، کتیبه‌ای با عبارت «انا مدینه‌ العلم و علی بابها» طراحی شده که متاسفانه امروزه بخش‌هایی از آن از میان رفته است. از روی این کتیبه می‌توان نتیجه گرفت که یکی از محورهای مهم سیاسی شاه‌ عباس اول، اختلاط مذهب شیعه با ساختار حکومتی بوده است.

در دو طرف ورودی، از قسمت داخلی عمارت عالی قاپو، دو سکوی سنگی قرار دارد. ساختمان اصلی بنا کمی جلوتر قرار گرفته و این قسمت که حدفاصل بین ورودی تا ساختمان اصلی محسوب می‌شود، طاق‌های جناغی دارد که در طبقات دیگر، همین طاق‌ها به‌شکل کوچک‌تر طراحی شده‌اند. این فضا، به عنوان یکی از زیباترین الگوهای نقوش ختایی و اسلیمی شناخته می‌شود. اگر فردی در یکی از کنج‌های این فضا قرار بگیرد و چیزی بگوید، فرد دیگری که در کنج متقارن قرار دارد صدا را بلند و واضح می‌شنود. این ویژگی‌های آکوستیکی فضا در بدو ورود نظر هر گردشگری را به خود جلب می‌کند.

طبقه همکف از طریق دو پلکان مارپیچ در دو طرف به طبقه‌های بالای عمارت عالی قاپو متصل می‌شود. بین طبقه همکف تا طبقه اخر، 94 پله قرار دارد که پلکان زیگزاگ این طبقه مخصوص استفاده پادشاه و خانواده او بوده است. در بالای این کاخ جذاب سه طبقه دو قسمتی وجود دارد و به همین دلیل گفته می‌شود که عالی قاپو در مجموع 6 طبقه دارد. البته همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، تعداد طبقات عمارت از نماهای مختلف، متفاوت به نظر می‌رسد.

تزئینات تالار موسیقی عمارت عالی قاپو

یکی از برجسته‌ترین قسمت‌های معماری در عمارت عالی قاپو، طراحی تالار موسیقی در طبقه آخر است که به‌شکل چلیپا طراحی‌ شده و حدودا ۶۳ مترمربع وسعت دارد. بر روی دیوارهای این تالار تصاویر زیبایی از ساز و جام‌ حک شده‌اند که این حکاکی‌های ظریف، صدای موسیقی را در ساختمان منعکس می‌کردند. درواقع معماری این اتاق به صورتی طراحی و اجرا شده که صدای موسیقی از این تالار در فضای کاخ بپیچد.

نقاشی‌های این تالار با سایر نگارگری‌های عمارت عالی قاپو تفاوت عمده‌ای دارد. در سبک نقاشی تابلوهای این تالار، می‌توان ردپایی از هنر نگارگری غربی را مشاهده کرد. نقاشی‌های این بخش به طور آشکاری مدرن‌تر از سایر طبقات است. فرد ریچاردز، نقاش معروف اروپایی، درباره تزیینات گچ‌بری تالار موسیقی کاخ عالی قاپو گفته است: این تورفتگی‌ها مانند قطعات مختلف پازل با تناسب خاصی کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند.

تزئینات داخلی طاق و سقف عمارت عالی قاپو

از ورودی عمارت عالی قاپو گرفته تا بالاترین بخش ساختمان در تالار موسیقی، نمونه‌های زیبایی از تزیینات سنتی و ایرانی به چشم می‌خورد. هر طبقه از این عمارت نیز تزیینات خاصه خود را دارد و در قسمت‌های مختلف این ساختمان می‌توان آثار مختلفی از نقاشی و گچ‌کاری را مشاهده کرد.

تزئینات ایوان و ستون‌های عمارت عالی قاپو

یکی از منحصربه‌فردترین قسمت‌های عمارت عالی قاپو در گذشته، ستون‌های چوبی زیبای واقع در طبقه سوم بوده‌اند که سراسرشان به آینه‌کاری مزین شده بودند. همچنین سقف این ایوان از نقوش برجسته چوبی و نقش و نگارهای هنرمندانه پوشانده شده بود. متاسفانه امروزه اثری از آینه‌کاری‌ها باقی نمانده و بخش‌های عمده‌ای از نقاشی‌ها نیز از بین رفته‌اند. در وسط ایوان یک حوض مسی با تزیین مرمری مشاهده می‌شود که در گذشته فواره‌های آن جلب توجه می‌کردند. اما این فواره‌ها نیز مانند آینه‌کاری بر روی ستون‌ها، از بین رفته‌اند.

کاشی‌کاری‌های بنای کاخ عالی قاپو

در قسمت بیرونی عمارت عالی قاپو، تزئیناتی زیبا و سنتی به چشم می‌خورند. خطوط اسلیمی، کاشی‌های هفت رنگ، نقاشی‌های گل و شکارگاه‌ها و گچ‌بری‌های زیبا نیز، بر زیبایی شگفت‌انگیز این عمارت افزوده‌اند. در بین گچ‌بری‌های این بنا، دو سبک کشته‌بری و تنگ‌بری فراوان به چشم می‌خورد. سبک کشته‌بری در زمان صفویان شکل گرفت و این نوع گچ‌بری از نمای دور به نقاشی شباهت دارد. در سبک تنگ‌بری، نقوش گلدان، بطری، صراحی و دیگر ظرف‌ها در گچ‌بری‌ها دیده می‌شوند.

تزئینات مقرنس که از خصوصیات بارز معماری بناهای تاریخی اسلام به شمار می‌رود، در عمارت عالی قاپو به وفور وجود دارد. شکل مقرنس‌ها از سه تا چند ضلعی متغیر است و اشکال مدوری نیز در بین آن‌ها قرار دارد. روی سقف‌ها، دیوارها و طاق‌های عمارت عالی قاپو تذهیب با طلاکاری نیز دیده می‌شود. در این سبک از تذهیب، بعد از قرار دادن لایه چینی روی بخش‌های مورد نظر، آن را طلا اندود می‌کنند تا شیارها از آب طلا پر شوند که این کار موجب درخشش و زیبایی دو چندان اثر می‌شود.

آدرس و نقشه عمارت عالی قاپو اصفهان

عمارت عالی قاپو در شهر اصفهان، خیابان استانداری، ضلع غربی میدان نقش جهان قرار دارد. برای بازدید از این شاهکار معماری، می‌توانید به راحتی و با صرف کمترین هزینه ممکن از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید. اگر از اتوبوس و مترو استفاده می‌کنید، باید در ایستگاه میدان امام حسین پیاده شوید. از این ایستگاه تا نقش جهان حدودا 800 متر راه دارید که می‌توانید آن را پیاده یا با تاکسی طی کنید.

آدرس عمارت عالی قاپو: اصفهان، ضلع غربی میدان نقش جهان (مشاهده عمارت عالی قاپو روی نقشه)

ساعات بازدید از عمارت عالی قاپو

عمارت عالی قاپو، همه روزه به جز روزهای 14 خرداد، 21 رمضان، تاسوعا و عاشورای حسینی، 28 صفر و 25 شوال پذیرای بازدیدکنندگان ایرانی و غیر ایرانی است. در نیمه اول سال، از ساعت 9 تا 16:30 می‌توانید برای بازدید از این عمارت اقدام کنید. ساعات بازدید از این کاخ در نیمه دوم سال نیز مشابه نیمه اول سال بوده با این تفاوت که نمی‌توانید در روزهای جمعه هنگام نماز جمعه، ایام سوگواری و اعتکاف از عالی قاپو بازدید کنید.

بهترین زمان بازدید از عمارت عالی قاپو اصفهان

برای اینکه تجربه بازدید از عمارت عالی قاپو را به خاطره‌ خوشایندی تبدیل کنید، باید بهترین زمان سفر به این مکان را انتخاب کنید. در زمستان‌های سرد اصفهان، بازدید از کاخ عالی قاپو و سایر جاهای دیدنی اصفهان از جمله میدان نقش جهان، کاخ چهل ستون، عمارت هشت بهشت، موزه کلیسای وانک و غیره از نظر بودجه برایتان مقرون به صرفه‌تر خواهد بود. اما زیبایی این عمارت در فصل بهار و پاییز به اوج خود می‌رسد به خصوص در بهار که ترکیب طبیعت و تاریخ، منظره نفس‌گیری را پیش چشمان شما به تصویر می‌کشند. در تعطیلات بهاری، تعداد گردشگران در اصفهان افزایش می‌یابد و اگر تحمل جمعیت زیاد را ندارید، بهتر است پاییز را برای سفر خود انتخاب کنید.

هزینه بازدید از عمارت عالی قاپو

ورود و بازدید از میدان نقش جهان برای همگان رایگان است؛ اما اگر قصد بازدید از هر یک از بناهای آن را داشته باشید، باید هزینه‌ای مخصوص پرداخت کنید. بهای بازدید از عمارت عالی قاپو برای اتباع ایرانی 5000 تومان و برای اتباع خارجی 50.000 تعیین شده است.

عکس‌های عمارت عالی قاپو اصفهان

با ادامه این مقاله جذاب یول بیری که در آن به طور کامل از عمارت زیبای عالی قاپو صحبت کردیم، همراه باشید که تماشاگر چندین عکس خوش‌منظر از این کاخ باشیم، هرچند نمی‌توان جذابیت و چشم‌نوازی این عمارت را با چند تصویر نشان داد و درک کرد، اما دیدن آن‌ها رغبت و شوقی است تا که بار سفر را ببندیم و راهی این شهر زیبا و جاذبه‌های دیدنی‌اش شویم.

جاهای دیدنی اطراف عمارت عالی قاپو

در سفر به اصفهان و بازدید از عمارت عالی قاپو بسیار حیف است که از جاهای دیدنی اطراف آن دیدن نکنید، برای همین در این بخش از مقاله تعدادی از این جاذبه‌ها را که به این عمارت نزدیک هستند را معرفی کرده‌ایم تا با بازدید از آن‌ها تجربه و خاطره لذت‌بخشی در خاطر خود ثبت کنید.

میدان نقش جهان؛ دیدنی‌ترین میدان جهان

مگر می‌شود به بازدید عمارت عالی قاپو رفت و به سایر مکان‌های دیدنی میدان نقش جهان سر نزد؟ بسیاری از مکان‌های دیدنی اصفهان در میدان نقش جهان و خیابان‌های اطراف آن قرار گرفته‌اند و شما می‌توانید در یک روز به همه آن‌ها سر بزنید. مسجد شیخ لطف الله با کاشی‌کاری‌های چشم‌نواز خود در شرق نقش جهان قرار گرفته و در ضلع شمالی این میدان، می‌توانید سر در قیصریه را ببینید. این سردر شما را به دنیای بازار سنتی اصفهان و مغازه‌های قدیمی آن راهنمایی می‌کند. در جنوب میدان نقش جهان نیز مسجد شاه بنا شده که یکی از بارزترین نمونه‌های معماری دوران صفویه است.

آدرس میدان نقش جهان: شهر اصفهان، خیابان استانداری، سعدی، میدان نقش جهان (مشاهده آدرس میدان نقش جهان روی نقشه)

میدان عتیق؛ میدان امام علی اصفهان

میدان عتیق که امروزه با نام میدان امام علی شناخته می‌شود، در فاصله کوتاهی از میدان نقش جهان قرار دارد. این میدان، یکی از قدیمی‌ترین محله‌های اصفهان محسوب می‌شود و بازدید از آن بعد از عمارت عالی قاپو خالی از لطف نیست.

آدرس میدان عتیق: شهر اصفهان، خیابان عبدالرزاق (مشاهده آدرس میدان عتیق روی نقشه)

کاخ هشت بهشت؛ زیباترین کاخ عالم

کاخ هشت بهشت که در گذشته به زیباترین کاخ عالم شهرت داشت، در نزدیکی عمارت عالی قاپو قرار دارد و می‌توانید در برنامه روزانه خود بازدید از این عمارت را نیز جا بدهید. هشت بهشت کوشکی دو طبقه است که در میان باغی بزرگ احداث شده است. این بنا با طاق‌های زیبا و تزئینات چشم‌نواز، یکی از نمونه‌های درخشان معماری عصر صفوی به شمار می‌رود.

آدرس کاخ هشت بهشت: اصفهان، خیابان باغ گلدسته، پارک شهید رجایی (مشاهده آدرس هشت بهشت روی نقشه)

عمارت چهل ستون؛ اصفهان است و چهل ستونش!

یکی دیگر از جاهای دیدنی اصفهان که نزدیکی عمارت عالیی قاپو قرار دارد، چهل ستون است. این عمارت یکی از نمونه‌‌های باغ‌های سلطنتی به جا مانده از دوران صفویه به شمار می‌رود که هسته اصلی چهل ستون برای پذیرایی از مهمانان دربار و انجام مراسمات استفاده می‌شد. در دوران سلطنت شاه عباس دوم، این بنا وسعت داده شد و هجده ستون، تالار آینه، ایوان‌های طرفین سرسرای پادشاهی، دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی تالار آینه و حوض بزرگ مقابل تالار، بنای اولیه چهل ستون را تکمیل کردند.

آدرس چهل ستون: شهر اصفهان، میدان امام حسین، خیابان استانداری (مشاهده آدرس چهل ستون روی نقشه)

بازدید از عمارت عالی قاپو؛ دولتخانه مبارکه نقش جهان

و اما به انتهای مقاله دیگری از مجله گردشگری یول بیر رسیدیم! دیگر سخنی نمانده که از عمارت عالی قاپو نگفته باشیم و مقاله تمام شده، اما زیبایی این عمارت تمام‌شدنی نیست و تا ابد همه زبان‌ها تعریف آن را خواهند کرد و از جذابیت این جاذبه قدیمی سخن‌ها خواهند گفت. باید بار سفر ببندید و راهی این شهر زیبا شوید تا از نزدیک با این جای دیدنی اصفهان آشنا شوید و لذت دیدنش را تجربه کنید. اگر خاطره و یا نظری درباره این عمارت باشکوه دارید حتما با ما به اشتراک بگذارید.