قلعه بابک؛ قلعه‌ای زیبا در آذربایجان کهن

قلعه بابک از مکان‌های باستانی و دیدنی در شهر کلیبر استان آذربایجان شرقی است که با نام‌های دژ بابک، بذ و قلعه جمهور نیز شناخته می‌شود و سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند. این قلعه متعلق به دوره ساسانیان بوده و آثار باستانی کشف شده در آن به قرن 7 هجری می‌رسد. اگر قصد سفر به شهر تبریز را دارید و شیفته تاریخ و طبیعت‌گردی هستید، می‌توانید بازدید از این قلعه شگفت‌انگیز در ارتفاعات آذربایجان شرقی را نیز در برنامه خود داشته باشید. با ما در یول بیر همراه باشید تا با دانستن اطلاعاتی درمورد قلعه بابک، معماری زیبای آن، آدرس و بهترین زمان سفر به آن تجربه بهتری از دیدن این جاذبه گردشگری به دست آورید.

معرفی قلعه بابک

قلعه بابک خرمدین از معروف‌ترین قلعه‌های تاریخی ایران است که در کوهستان‌های زیبای کلیبر در شمال‌شرق شهر تبریز قرار گرفته و ارتفاعی برابر با 2 هزار و 600 متر از سطح دریا دارد. این قلعه به‌سبب رشادت‌های سردار وطن‌پرست ایرانی، بابک خرمدین به این نام خوانده می‌شود که همراه یارانش 22 سال با مهاجمان عرب و خلفای عباسی مبارزه کردند.

با این‌که دسترسی به قلعه سخت و مستلزم کوه‌پیمایی است؛ اما جنبه تاریخی و چشم‌انداز خیره‌کننده آن به مناطق اطراف، ارزش این دشواری را دارد و سالانه گردشگران داخلی و خارجی زیادی از این منطقه دیدن کرده و یک ماجراجویی مهیج و جذاب را تجربه می‌کنند. بنای تاریخی و تماشایی قلعه از جاهای دیدنی تبریز محسوب می‌شود که در تاریخ 25 اسفند سال 1345 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و مرمت آن از سال 1376 شروع شد.

تاریخچه قلعه بابک

طبق تحقیقات باستانی و تاریخی و اشیای به دست آمده از قلعه ی بابک قدمت آن را می‌توان به دوران اشکانی و ساسانی نسبت داد. این سازه به احتمال زیاد یک قلعه دفاعی بوده که سبک معماری آن شباهت زیادی به مجموعه تخت سلیمان از عصر ساسانی دارد. از یافته‌های تاریخی در قلعه بابک کلیبر می‌توان به سفال‌هایی با نقش‌ونگار خاص اشاره کرد که برخی کارشناسان از روی این نقش و نگارها حدس می‌زنند که این قلعه در قرن 6 و 7 هجری محل زندگی بود.

همچنین سکه‌های مسی در این قلعه یافت شده، اما به علت گذر زمان و آسیب‌دیدگی نوشته‌های روی آن‌ها خوانده نمی‌شوند تا دقیقا مشخص شود که قلعه به چه دوره تاریخی تعلق دارد و چرا افراد سکه‌های خود را در این قلعه مخفی کرده بودند. با گذشت 1200 سال از آن دوران، بخش‌هایی از قلعه باشکوه بابک هنوز هم پابرجاست.

داستان قلعه بابک

موقعیت استراتژیک قلعه بابک خرمدین و مسیر صعب‌العبور آن باعث شده بود که یک سپاه 20 نفره بتوانند از پس حمله سپاهی 100 هزار نفری برآیند؛ چراکه بعد از مسافتی اجازه نمی‌داد که تیر و کمان و اسلحه به نگهبانان و سربازان قلعه آسیبی برساند. این مورد از نبوغ نظامی، درایت و آگاهی سازنده آن حکایت دارد. افسانه‌ها و داستان‌های زیادی درمورد زندگی و مرگ بابک خرمدین وجود دارد و هنوز نتیجه واحدی راجع به او و فعالیت‌هایش به دست نیامده است. قلعه بابک کلیبر محل اصلی فعالیت‌های بابک و گروهش بود که بیش از 20 سال به مبارزه و مخالفت با خلفای عباسی مشغول بودند و توانستند به بخش بزرگی از آذربایجان مسلط شوند. در نهایت بابک در جنگی که با سردار افشین داشت، در سال 216 شکست خورد و سرانجام دستگیر شد.

یکی از داستان‌هایی که درباره بابک خرمدین وجود دارد، به کودکی او برمی‌گردد. در این داستان گفته شده که روزی مادر بابک برای پیدا کردن او از خانه بیرون رفت. بابک گاوهای همسایه را به چراگاه برده بود و هنگامی‌که مادرش به آن‌جا رسید، دید که بابک زیر درختی لخت خوابیده و از موهای سینه‌اش خون می‌چکد؛ ولی وقتی بابک از خواب بیدار شد، اثری از خون روی سینه او دیگر دیده نمی‌شد.

افسانه‌های بسیاری درمورد رشادت‌های بابک وجود دارد؛ به عنوان مثال می‌گویند بابک خرمدین طی 20 سال قیام خود 500 هزار نفر از رئیسان را به قتل رسانده و تعداد مسلمانانی که به دست وی و یارانش کشته شده‌اند، هزاران نفر است.

مراسم قلعه بابک

هر ساله دوستداران تاریخ و علاقه‌مندان به بابک در تاریخ 15 تیر ماه در قلعه باشکوه بابک تجمع کرده و مراسمی برای بابک خرمدین برگزار می‌کنند. این مراسم به مناسبت روز تولد این سردار ایرانی است که با حضور اقشار مختلف مردم از سال 1379 در پای قلعه انجام می‌شود.

معماری قلعه بابک

قلعه ی بابک در بالای قله‌ای ساخته شده که اطراف آن دره‌های 400 تا 600 متری قرار دارند و برای ورود به این دژ فقط یک راه وجود دارد که آن هم دروازه اصلی است. پس از عبور از دروازه و باروی قلعه به گذرگاهی باریک می‌رسید که یک مسیر 100 متری شیب‌دار بوده و در ادامه به ورودی اصلی قلعه بابک تبریز خواهید رسید. در مسیر ورودی پلکان‌های زیاد با عرض کم وجود دارد؛ طوری‌که فقط یک نفر می‌تواند از آن‌ها عبور کند. در چهار طرف این قلعه، چهار جایگاه نگهبانی به شکل نیمه استوانه دیده می‌شود که سربازان قادر بودند تا کیلومترها دورتر را زیر نظر داشته باشند.

ساختمان قلعه بعد از ورودی قرار دارد که به صورت دو و سه طبقه است. اطراف تالار اصلی را هفت اتاق احاطه کرده‌اند که به تالار مرکزی راه دارند. در قسمت شرقی قلعه بابک خرمدین، تاسیساتی شامل آب انبارها و اتاق‌ها وجود دارند که در سقف آب انبارها از طاق گهواره‌ای و جناغی استفاده کرده‌اند و محوطه داخلی آن‌ها با نوعی ساروج، غیرقابل نفوذ گشته تا در زمستان با برف و باران پر شود. در شمال‌غربی قلعه، پلکان‌هایی وجود داشته که تنها راه صعود به بخش‌های مرتفع‌تر بنا بودند اما در حال حاضر بیشتر این پله‌ها از بین رفته‌‌اند.

با توجه به معماری، سنگ‌های زبره‌تراش، روش چفت‌وبست سنگ‌ها، اندود دیوارها با نوعی گچ و خاک و ملات ساروج می‌توانیم بگوییم که قدمت این قلعه به زمان ساسانیان برمی‌گردد. چندین قرن پس از آن، علاوه‌بر تعمیرات و بازسازی قلعه، بخش‌هایی هم به آن الحاق شد و طوری به‌نظر می‌رسد که بابک خرمدین قسمت‌های اصلی را ترمیم کرده است.

آدرس و نقشه قلعه بابک؛ قلعه بابک کجاست؟

قلعه ی بابک یکی از جاذبه‌های تاریخی و دیدنی به شمار می‌رود که می‌توانید در سفر به تبریز از آن دیدن کرده و از لذت سفر در دل تاریخ و تماشای معماری این قلعه معروف بهره‌مند شوید. قلعه بابک تبریز در شمال استان آذربایجان شرقی و در منطقه جنگلی و زیبای ارسباران قرار دارد. قلعه از تبریز حدود 3 ساعت فاصله داشته و برای رسیدن به آن ابتدا باید به روستای شجاع‌آباد در شهرستان کلیبر بروید. شهر زیبای کلیبر آب‌وهوایی کوهستانی دارد که در انبوه جنگل‌ها و مراتع محصور است. این قلعه در جنوب غربی شهرستان کلیبر با فاصله 3 کیلومتری قرار گرفته و شما می‌توانید با طی کردن مسافتی کوتاه از کلیبر به مسیر جاده‌ای قلعه برسید.

آدرس قلعه بابک: استان آذربایجان شرقی، شهرستان کلیبر، قلعه بابک (مشاهده قلعه بابک روی نقشه)

مسیر دسترسی به قلعه بابک

برای دسترسی به قلعه بابک کلیبر سه مسیر وجود دارد و مسیری که از کمپ نزدیک قلعه می‌گذرد، از بهترین آن‌ها است؛ زیرا می‌توانید تا کمپ با ماشین رفته و سپس تا رسیدن به گذرگاه اصلی پلکانی قلعه، پیاده‌روی کنید.

مسیر اول؛ دسترسی به قلعه بابک

کمپ گردشگری قلعه دره‌سی در سه کیلومتری کلیبر قرار گرفته و یکی از مسیرهای دسترسی به قلعه است. شما می‌توانید تا کمپ نزدیک قلعه ی بابک را با خودروی شخصی بروید، سپس مسیر زیبایی را پیاده‌روی کرده و به گذرگاه اصلی پلکانی برسید.

مسیر دوم؛ معمول‌ترین مسیر صعود به قلعه باشکوه بابک

اگر بخواهید از سمت هتل بابک راهی قلعه شوید که معمول‌ترین مسیر صعود به قلعه بابک تبریز است، باید حدود 1000 پله سنگی را طی کنید تا به گذرگاه اصلی پلکانی برسید که حدود سه ساعت پیاده‌روی خواهید داشت.

مسیر سوم؛ دسترسی به قلعه بابک

اگر از کلیبر به سمت هتل بابک بروید، 6 کیلومتر پس از هتل مسیری فرعی در سمت راست جاده می‌بینید که برای عبور از آن باید از ماشین آفرود استفاده کنید. وقتی به کمپ عشایر رسیدید، برای پیاده‌روی یک ساعته آماده باشید تا به گذرگاه اصلی قلعه برسید.

مسافت تبریز تا قلعه بابک

قلعه بابک خرمدین در نزدیکی شهر کلیبر و حدود 200 کیلومتری تبریز با 3 ساعت فاصله جای گرفته است. برای رفتن به قلعه‌ی بابک باید از تبریز راهی اهر شده و بعد از آن، 60 کیلومتر دیگر به طرف شمال روید تا به کلیبر برسید. توسط تابلوهای مختلفی که قلعه زیبای بابک یا هتل بابک را نشان می‌دهند، به مسیرتان ادامه دهید و از کمک مردم بومی هم می‌توانید استفاده کنید.

با اینکه مسیر کلیبر به قلعه 3 کیلومتر است؛ اما راهی دشوار داشته و مستلزم عبور از گردنه و گذرگاه‌های خطرناک می‌باشد. برای ورود به این بنای تاریخی باید از معبری که تنها برای عبور یک تا دو نفر ظرفیت دارد، بگذرید و از همان‌جا است که موقعیت فوق‌العاده و شکوه قلعه بابک کلیبر هر بازدیدکننده‌ای را به حیرت وا می‌دارد.

ساعات بازدید قلعه بابک

شما می‌توانید همه‌روزه و به صورت 24 ساعته به قلعه بابک کلیبر بروید و در کنار دوستان و خانواده خود اوقات خوشی را سپری کنید. توجه داشته باشید که مدت زمان بازدید از این جاذبه نصف روز است.

هزینه بازدید قلعه بابک

بازدید از قلعه بابک خرمدین می‌تواند لحظات خاطره‌انگیز و شادی را در کنار خانواده برایتان فراهم آورد. بازدید از این جاذبه گردشگری برای عموم مردم رایگان است و شما برای دیدن این قلعه تاریخی نیازی به تهیه بلیط و پرداخت هزینه خاصی نخواهید داشت.

بهترین زمان سفر به قلعه بابک

می‌توان بهترین زمان سفر به قلعه بابک خرمدین را اواخر فروردین تا اوایل خرداد و از شهریور تا مهر دانست. شما می‌توانید در فصل تابستان هم از این قلعه دیدن کنید؛ ولی در نظر بگیرید که کوه‌پیمایی زیر تابش نور خورشید ممکن است قدری دشوار باشد. زیبایی منطقه ارسباران در فصل پاییز نیز دو چندان می‌شود؛ اما به‌خاطر یخ‌زدگی پله‌های منتهی به قلعه و سرمای هوا، ترجیحا در ماه مهر از قلعه ی بابک دیدن کنید.

به‌طور کلی سفر به این منطقه در فصل زمستان به دلیل شدت برودت هوا توصیه نمی‌شود. در هر صورت با توجه به محیط کوهستانی منطقه، بهتر است کفش کوهنوردی و لباس گرم همراه خود ببرید.

عکس‌های قلعه بابک

قلعه بابک کلیبر، جاذبه‌ای زیبا و تاریخی است. تماشای جاهای دیدنی طبیعتا از نزدیک لذت دیگری دارد و خاطرات و لحظات خاصی را برایتان ایجاد خواهد کرد؛ اما تماشای تصاویر این قلعه معروف نیز خالی از لطف نخواهد بود. در ادامه چند مورد از جذاب‌ترین عکس‌های قلعه بابک را مشاهده خواهید کرد.

جاهای دیدنی اطراف قلعه بابک

افرادی که به بازدید از قلعه بابک تبریز می‌روند، می‌توانند با یک تیر چند نشان زده و از جاذبه‌های اطراف آن نیز دیدن کنند که در این بخش به معرفی برخی از آن‌ها می‌پردازیم. برای آشنایی با سایر جاهای دیدنی تبریز و تفریحات هیجان‌انگیز آن، می‌توانید به دسته بندی شهر تبریز یول بیر مراجعه کرده و براساس سلیقه گردشگری خودتان، جاهای دیدنی را انتخاب کنید.

منطقه حفاظت شده آینالو

آینالو روستایی در دل جنگل‌های ارسباران در شهرستان کلیبر است که از مناطق حفاظت شده ایران محسوب می‌شود و به‌خاطر داشتن پوشش گیاهی و جانوری خاص بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. چشم‌انداز بکر آینالو و تماشای حیواناتی که زیستگاه مناسبی در این منطقه دارند، برای گردشگران همواره جذابیت خاصی داشته است.

آدرس منطقه حفاطت شده آینالو: استان آذربایجان شرقی، شهرستان کلیبر، بخش خداآفرین، ۴۵ کیلومتری شهر کلیبر، ۱۵ کیلومتری روستای عاشقلو (نمایش منطقه حفاظت شده آینالو روی نقشه)

پارک مکیدی؛ پارک جنگلی در دل کلیبر

مکیدی دره‌سی یا پارک جنگلی مکیدی بخشی از جنگل‌های ارسباران است که در نزدیکی کلیبر قرار دارد و بهترین زمان بازدید از آن را می‌توان اواسط بهار تا اوایل پاییز دانست. در این پارک جنگلی انواع گیاهان دارویی و درختان میوه پیدا می‌شوند و جای مناسبی برای پیک‌نیک کردن است.

آدرس پارک مکیدی: استان آذربایجان شرقی، شهرستان کلیبر، میان جنگل‌های ارسباران (نمایش پارک مکیدی روی نقشه)

جنگل ارسباران؛ قره داغ سبز آذربایجان

جنگل ارسباران از جاهای دیدنی کلیبر به شمار می‌رود که با نام‌های قره داغ، قراچه داغ و آرازبار هم شناخته می‌شود. این جنگل طبیعتی دست‌نخورده و پر از درخت دارد که از گونه‌های مختلف گیاهی پر شده و جانوران بسیاری در آن زندگی می‌کنند. کلیسای نازینی، دژ طوماسیاش و قلعه ی بابک از مشهورترین جاهای دیدنی ارسباران هستند.

آدرس جنگل ارسباران: استان آذربایجان شرقی، ۴۶ کیلومتری کلیبر، منطقه حفاظت شده ارسباران (نمایش جنگل ارسباران روی نقشه)

قلعه بابک؛ نگینی درخشان و ارزشمند در بلندی‌های ارسباران

در این مقاله از مجله گردشگری یول بیر سعی کردیم تا حد امکان اطلاعات جامع و مفیدی درباره قلعه باشکوه بابک از قبیل تاریخچه، معماری، مسیرهای دسترسی و بهترین زمان بازدید از آن ارائه کنیم. در بخش پایانی مقاله نیز چند جای دیدنی در اطراف قلعه بابک کلیبر را معرفی کردیم تا بعد از بازدید این قلعه تاریخی، به اماکن جذاب نام برده شده هم مراجعه کرده و سفری به یادماندنی را تجربه کنید. از همراهی شما متشکریم و خوشحال می‌شویم نظرات و خاطرات خود را از قلعه زیبای بابک با ما در میان بگذارید.