هر نقطه‌ای از این کره آبی، آداب و رسوم مخصوص خود را دارد. فرهنگ هر شهر در جذب گردشگر بسیار عامل مهمی است چرا که هویت یک شهر با فرهنگ مردمانش شناخته می‌شود. شهر تبریز نیز از این قاعده جدا نیست، شهری اصیل و فرهنگی که مردمانش پس از گذشت این همه زمان، همچنان اصلالت، تاریخ و فرهنگ بومی تبریز را حفظ کرده اند. این مقاله را از دست ندهید و با یول بیر همگام باشید تا درباره این شهر باشکوه و فرهنگ بومی تبریز شناخت بیشتری پیدا کنید.
در طول تاریخ همیشه فرهنگ و تمدن شهر تبریز زبانزد همه بوده و از خود در دفتر تاریخ اسم و یاد خوبی بر جای گذاشته است. به این دیار ترک‌زبان، لقب‌ها و اسم‌های زیادی مانند شهر اولین‌ها، شهر بدون گدا، شهر شکلاتی ایران، شهر مهاجرپذیر و غیره داده شده و اما از لقب‌های دیگر آن به دلیل فرهنگ بومی تبریز و تمدن چندین هزارساله ای که دارد، باید «شهر فرهنگی ایران» باشد.
فرهنگ بومی تبریز
مردم شهر تبریز از وطن‌خواه‌ترین و فرهنگ‌دوست‌ترین این میهن زیبای ایران هستند. به همین جهت در حفظ رسم‌های تبریز و فرهنگ آن کوشا هستند و همیشه به غیور بودن و دلاوری معروف بوده‌اند. یادتان هست که شهر تبریز حدود یازده ماه در مقابل لشکر محمدعلی شاه قاجار در دوران استبداد ستم‌شاهی دوام آورد! بنابراین از ساده‌ترین ویژگی‌ها و فضل این مردم که در ذات تمام ترک‌زبانان وجود دارد حمیت و تعصب به خاک تبریز و ایران بوده است. ترک‌ها از خود می‌گذرند تا وطن بماند! برای شناخت هر چه بیشتر تبریز و مردم این سرزمین، به دسته بندی شهر تبریز یول بیر مراجعه کنید.
این حفاظت تنها در رسوم و فرهنگ بومی تبریز نبوده و از آنجا که تبریز شهری قدیمی است و قدمت بسیار زیادی دارد، بناهای تاریخی خود را نیز تخریب نکرده و به مرمت و بازسازی آن‌ها پرداخته است و سعی می‌کند اصالت معماری آن‌ها را حفظ کند. عمارت شهرداری تبریز و بنای استاندارد آذربایجان شرقی در مرکز شهر از نمونه‌های معماری دوران معاصر شهر تبریز محسوب می‌شوند که قدمت این ساختمان‌ها به دوران جنگ جهانی برمی‌گردد.
در خیابان تربیت در شهر تبریز نیز ساختمان‌های قدیمی منسوب به دوران محمدعلی تربیت با معماری‌های جالب و چشم‌گیر وجود دارند که با وجود ساخت پاساژ و مغازه‌های مدرن همچنان زیبایی و اصالت‌شان دیدنی است. خانه گنجه ای زاده تبریز، خانه بهنام و خانه مشروطه تبریز هم تعدادی از خانه‌های شخصی و قدیمی این شهر باشکوه هستند که به دلیل معماری زیبا و اصیلی که داشت بعدها به موزه تبدیل شد و جز میراث فرهنگی تبریز به حساب می‌آیند.
آداب و رسوم تبریز؛ شهر آمیخته به فرهنگ
و اما نوبت آن رسیده است که از آداب و رسوم و فرهنگ بومی تبریز سخن بگوییم. بر هیچ‌کس پوشیده نیست که برخی از آیین‌هایی که حال در ایران رواج دارد از طریق شهر تبریز به سایر شهرها وارد شده و امروز این آداب و فرهنگ بومی استان آذربایجان شرقی بخش جدانشدنی از ایران پرمهر شده است.
رسم‌های نوروزی تبریز؛ خانه‌تکانی، مراسم آشتی‌کنان و سمنو‌پزان
از ساده‌ترین و معروف‌ترین این رسم‌ها خانه‌تکانی است. خانه‌تکانی از رسم‌های کهن و فرهنگ بومی تبریز شمرده می‌شود. با فرا رسیدن عید نوروز و بوی بهار و تازگی طبیعت، مردم خود و خانه و کاشانه خود را آماده‌ی یک سال جدید می‌کنند. خانه‌هایشان را از غبار و دل‌هایشان را ازغم می‌تکانند. مراسم آشتی‌کنان در این شهر رواج دارد که در آن کدورت و کینه‌های سال پیش را در گذشته رها کرده و با دل و فکری پر از رحمت و محبت به پیشواز سال نو می‌روند. این رسم بهانه‌ای است تا به انسان‌ها تغییر و بخشش و جوانمردی بیاموزد و بدانیم که باید کینه‌ها و کهنه‌های زندگی را دور بریزیم تا جا برای اتفاقات جدید و بهتر باز شود. یک جشن دیگری که در نوروز انجام می‌شود مراسم سمنو‌پزان است که زنان زیبای تبریز با وضو به آن می‌پردازند و این رسم از فرهنگ بومی تبریز شناخته می‌شود.
در روزهای تعطیل نوروزی، بسیاری از مردم ایران از شهرهای دیگر به دنبال سفر به تبریز هستند تا رسوم نوروزی مردم این شهر را از نزدیک ببینند.
قاباخلاما؛ پیشواز ماه رمضان
قاباخلاما در زبان فارسی به معنای پیشواز کسی یا چیزی رفتن است. مردم خون‌گرم تبریز در یک روز مانده به ماه پرفضیلت رمضان، روزه می‌گیرند و این روز را قاباخلاما یا پیشواز می‌نامند. این رسم به استقبال رمضان رفتن جزئی از فرهنگ بومی تبریز شده و در سایر مناطق هم رواج یافته است.
عاشیق خوانی؛ موسیقی اصیل آذربایجان
عاشیق‌های تبریز، به زبان ساده میراث‌داران موسیقی محلی آذربایجان هستند که هنر نواختن ساز و موسیقی را دست به دست انتقال داده و این هنر اصیل را در آذربایجان زنده نگه داشته‌اند. موسیقی تبریز دارای اصالت و زیبایی ویژه‌ای است و از این جهت ارزشمند است که بدون هیچ اشاره و سخنی می‌توانند فرهنگ بومی تبریز و ادبیاتشان را با عاشیق‌خوانی منتقل کنند و این را وظیفه خود می‌دانند. عاشیق به معنای خواننده و آوازخوانی است که خودش هم می‌نوازد و هم اشعارش را با لحن زیبا و مخصوص خود می‌خواند و بخش جدانشدنی از فرهنگ بومی تبریز است. این خواننده و شاعرهای آذربایجانی در عروسی‌ها، مراسمات، قهوه‌خانه‌ها و جاهای دیدنی تبریز حضور پیدا کرده و هنر خود را عرضه می‌کنند.
در گذشته عاشیق‌ها را اوزان، وارساق و یانساق هم می‌نامیدند و اگر فردی در موسیقی درجه بالاتری کسب می‌کرد لقب « دده » را به او می‌دادند. معروف‌ترین عاشیق‌ها توراب دده، دده قاسم، کرم دده و دده قورقود و رسول قربانی هستند.ساز مورد استفاده عاشیق‌ها، به تار شبیه است که نه سیم دارد و در زبان زیبای ترکی به آن قوپوز یا ساز می‌گویند. در مراسم‌ها نوازنده بالابان یا بالابانچی و قاوالچی به همراه عاشیق‌ها اجرا می‌کنند.
کشتی آشیرها؛ کشتی محلی تبریزی‌ها
کشتی محلی آشیرها، کشتی معروف تبریزی‌ها است که به رسم و فرهنگ بومی تبریز تبدیل شده است. با صدای ساز و نرمش کشتی‌گیران بازی شروع می‌شود. برنده بازی کسی است که حریف را بلند کند و بر زمین بکوبد. بازی یا ورزشی که واقعا دیدنی و هیجان‌انگیز است.
رقص آذری؛ پرتحرک‌ترین رقص جهان!
گفته می‌شود پرتحرک‌ترین رقص جهان مربوط به رقص آذری‌ها است. رقص آذری بخشی جداناپذیر از فرهنگ بومی تبریز را تشکیل می‌دهد. رقصی که برای هر مناسب و آهنگ طراحی و اجرا می‌شود. رقص آبایی، رقص آواری، رقص ساری گلین، رقص شاخسی، رقص جیرانی، رقص یاللی، رقص لزگی نمونه‌هایی از انواع این رقص هستند.
خونچا؛ آیین چله گجه‌سی
خونچا یا خوانچه هدیه‌هایی است که در نخستین شب یلدای زندگی عروس و داماد، خانواده داماد به خانه نوعروس می‌برند. آجیل و شیرینی، میوه‌هایی مثل انار و هندوانه، باسلوق، پارچه حریر، ترمه‌های اصل و گران‌قیمت مواردی هستند که در خونچا می‌گذارند. تزئین زیبای خونچا به نشانه علاقه پسر به دختر است که از رسم‌های قدیم تبریز هم هست و جزئی از فرهنگ بومی تبریز شده است.
بایرام‌پایی؛ «مادرزن سلام» در تبریز!
یکی از مهم‌ترین رسومات در تبریز فرستادن غذا از خانه پدری به خانه دختران شوهر‌کرده است که در فرهنگ تبریز به آن بایرام‌پایی و در فرهنگ فارس‌ها مادرزن سلام می‌گویند. تبریک عید خانواده دختر که با فرستادن میوه و شیرینی، غذای سنتی تبریز، هدیه و مواردی از این قبیل به خانه دختر خود، عید را تبریک می‌گویند و عیدی می‌دهند. بایرام‌پایی از رسم و فرهنگ بومی تبریز است که در تمامی خانواده بسیار رایج بوده و به آن پایبند هستند. علاوه بر به‌جای آوردن رسم، با این کار محبت و شیرینی را در دل دختران و دامادشان می‌نشانند.
اخلاق مردم تبریز؛ زبانزد عام و خاص
اگر در اطراف خود با یک تبریزی سروکار داشته بیاشید حتما متوجه اخلاقیات و رفتارهای خوب آن خواهید شد که مطابق فرهنگ بومی تبریز است. اگر در سفرتان به خانه یک تبریزی بروید با سفره‌های طولانی و پر از غذاهای خوشمزه‌ی تبریزی روبه‌رو می‌شوید. در تبریز، در این دیار فرهنگ و تمدن که اصالت و کهنگی خود را حفظ کرده است، با جنس محبتی آشنا خواهید شد که در هیچ جای دیگری مانند آن را حس نکرده‌اید.
در وجود این مردم داشتن هنر یک مسئله ذاتی است و از مهم‌ترین ویژگی‌ها و خصوصیات فرهنگی و اخلاقی مردم ترک به شمار می‌رود. کافیست در بازار تبریز قدم بگذارید، دیدن صنایع دستی تبریز و فرش تبریز که در سطح جهانی نیز شهرت دارد به شما فرهنگ بومی تبریز را نشان می‌دهد.
غیرت، اتحاد، جوانمردی،راستگویی، پایبندی به اعتقادات مذهبی، آزادمنشی، از خود گذشتگی مردم تبریز از بهترین خصوصیات اخلاقی آن‌ها است که زبانزد همه بوده و به این ویژگی‌ها معروف هستند. اتحاد! از دیگر مواردی که باعث شده مردم تبریز را به متحدترین مردم کشور ایران تبدیل کند. مردم این شهر متمدن در هر تصمیمی که می‌گیرند، متحد عمل می‌کنند و آن تصمیم را عملی می‌کنند.
شهری که حافظ فرهنگ خودش است!
شهر تبریز از فرهنگی‌ترین شهرهای ایران است به طوری که برخی از رسم‌های کشور ایران نیز از همین شهر وارد شده است. شهری است که در حفظ فرهنگ بومی تبریز موفق بوده و همچنان در این دیار زیبا آداب و رسوم‌ها به جای آورده می‌شوند. فرهنگ بومی تبریز طوری در زندگی افراد چه ترک‌زبان و چه از قوم‌های دیگر جای گرفته است که تا قرن‌‌ها در میان مردم زنده می‌ماند. فرهنگی است که هیچ‌گاه نخواهد مرد و این آیین‌ها و رسوم برای همه مردم عزیز است. مشتاقیم تا شما نیز برای مجله گردشگری یول بیر از فرهنگ بومی شهر خود بنویسید و رسم‌های جذابتان را معرفی کنید.
فرهنگ بومی تبریز یکی از غنی ترین فرهنگ ها در ایران هست. خیلی خوب توضیح داده بودید من خودم سالها تور لیدر بودم و مناطق مختلف کشور آدم میبردم میاوردم ولی متاسفانه جایی نیست که جامع از لحاظ فرهنگی نکاه کنه. ممنون میشم که همین راه رو ادامه بدید تا مرجع کاملی برای سفر باشید. با تشکر از تیم یول بیر
ممنون از نظر شما به مقاله فرهنگ بومی تبریز. مهر و محبت شما مایه دلگرمی تیم تحریریه یول بیر هست. سپاس ازتون.
چند سال پیش برای یک سفر کاری مهمون تبریزی های مهمان نواز بودم هرچقدر که از مهربونیشون بگم کم گفتم با راهنمایی های دقیق تبریزی ها کارام خیلی سریع پیش رفت.
و حالا که با فرهنگ بومی تبریز بیشتر اشنا شدم تمام خاطراتم زنده شد و هوس سفر دوباره به تبریز زیبا رو کردم
چقدر توصیف خوبی کردید. بله دقیقا بسیار زیبا هست مهمون نوازی تبریزی ها. فرهنگ بومی تبریز یکی از غنی ترین فرهنگ های کشور محسوب میشه.
فرهنگ بومی تبریز یکی از غنی‌ترین فرهنگ‌هاست، من بعنوان یک فارس زبان تو این شهر زیبا و تمیز، تورکی یاد گرفتم و از بودن کنار مردم این شهر لذت بردم واقعا.
برخلاف چیزی که قبلا شنیده بودم، مردم تبریز خیلی مهمون ناز و دوست داشتنی هستند. رقص آذری گروهی، غذاهای خوشمزه و جاهای دیدنی بکر تبریز واقعا شهر اولین‌ها رو برای من خاطره انگیز کرد?
ممنون از مجله خوب یول بیر که خاطرات شهر زیبای تبریز رو برام زنده کرد
ممنون کیمیا جان بابت نظر ارزشمندت درباره فرهنگ بومی تبریز. خیلی خوشحالیم که تبریز برای شما سرشار از خاطرات خوب بوده.
من نمی‌دونستم تبریز به شهر شکلاتی هم معروفه? البته شنیده بودم که شیرینی‌های خیلی خوشمزه‌ای داره 🙂
رسم و رسومات خیلی جالبی هم دارن، مثلا همین رسم مادر زن سلام برای من خیلی جالب بود? در کل آشنایی با فرهنگ بومی تبریز برای منی که چیز زیادی از این فرهنگ نمی‌دونستم خیلی لذت بخش و جالب بود
یول بیر عزیز ممنون بابت اطلاعات بسیار خوبتون
بله شهر تبریز فرهنگ بومی بسیار غنی و خوبی داره و غذاها و مواد خوراکی بسیار خوشمزه و خاصی هم داره که میتونید ازشون لذت ببرید.
واقعا قابل تحسینه که مردم این دیار انقد به فرهنگ بومی تبریز احترام میزارن و سینه به سینه منتقلش میکنن. مطمئنم که دیدن این مراسم و شرکت تو اونا، به اندازه دیدن جاهای دیدنی این شهر و طبیعت بکرش لذت‌بخشه.
بله دقیقا همونطور که فرمودید دیدن این مراسمات که در فرهنگ بومی تبریز اشاره شد و شرکت تو اونا، به اندازه دیدن جاهای دیدنی این شهر و طبیعت بکرش لذت‌بخش میتونه باشه.
فرهنگ بومی تبریز چقدر جالب و خوب بود 🙂
من شنیدم تبریز خیلی جای باکلاسیه ولی تا حالا قسمت نشده که به این شهر سفر کنم، ایشالا هر موقع قسمت شد میام و از تجربه‌هام میگم براتون ??
سبحان جان امیدواریم هرچه سریعتر از این شهر زیبا دیدن کنید و فرهنگ بومی تبریز رو به چشم ببینید. بسیار عالی و لذت بخش خواهد بود برای شما.
من فکر می‌کردم کشتی فقط برا مازندرانه ? اصلا فکرش رو نمی‌کردم که تو فرهنگ بومی تبریز با کشتی مواجه بشم 🙂
خواندن این مقاله برا من خیلی جالب بود، من عاشق رقص آذری‌ام و به نظرم یکی از بهترین رقص‌های دنیاس
یول بیر دمت گرم با این مقاله باحالت کلی حال کردم ??
بسیار ممنونم از نظردهی شما برای مقاله فرهنگ بومی تبریز. بله دقیقا نکاتی که اشاره کردید درسته و غنی بودن فرهنگ بومی آذربایجان و تبریز رو نشون میده
سلام و تشکر از این مقاله زیبا
فرهنگ بومی تبریز رو خیلی عالی بیان کردید، همه چیز درست و بجا بود؛ مخصوصا که در مورد سفره های رنگین و غذاهای خوشمزه تبریزی گفتید.
من چندین بار در تبریز میهمان بودم و سر این سفره های رنگارنگ بودم.
سلام و تشکر از نظردهی شما. ممنونیم که مقاله فرهنگ بومی تبریز برای شما مورد قبول بوده و بسیار عالی هست که خاطره خوبی از این شهر و فرهنگ بومی خوبش دارید.
چقدر خوب و مفید فرهنگ بومی تبریز رو توضیح دادید ، خوندنش بسیار لذت‌بخش بود?
ممنون از شما بابت نظر زیباتون. بله فرهنگ بومی تبریز یکی از زیباترین فرهنگ های موجود در کشور هست که خوشبختانه اکثرش هنوز پابرجاست.
من خودم تبریزی هستم اما خوندن این مقاله حتی برای من هم خیلی جالب و قشنگ بود. ?
بله فرهنگ بومی تبریز بسیار ممتاز و از فرهنگ های اصیل کشور است.