بازار وکیل شیراز؛ قلب اقتصادی شیراز در دوره زندیه!

هر شهری بازارهای قدیمی مخصوص به خود را دارد که بسیار به یکدیگر شبیه هستند ولی با توجه در جزئیات هر کدام از آن‌ها می‌توان به خصوصات منحصربه‌فرد آن بازار پی برد. بازار وکیل شیراز از جمله بازارهایی است که از گذشته‌های دور بر جای مانده و آیینه تمام قد شکوه و جلال دوران زندیه را به تصویر می‌کشد.

گشت‌وگذار و قدم زدن در دل این بازار حس‌وحال خوبی را به ارمغان می‌آورد که با شناخت پیشینه و ویژگی‌های آن این حس ناب دوچندان خواهد شد. در این مقاله از یول بیر با ما همراه باشید تا با تاریخ و خصوصیات بازار وکیل شیراز، این بازار تاریخی بیشتر آشنا شویم.

معرفی بازار وکیل شیراز

شاید نام شیراز و بازار وکیل بسیاری را یاد قصه‌های مجید بیاندازد، زمانی که مجید قصه می‌خواست همراه دایی‌اش به شیراز برود و  و مدام از مسجد و بازار وکیل شیراز صحبت می‌کرد. دست آخر هم بازدید از هیچ کجای شیراز نصیبش نشد!

بازار وکیل شیراز از معروف‌ترین و زیباترین بازارهای قدیمی و سنتی ایران شناخته می‌شود. این بازار که به فرمان کریم خان زند ساخته شد، در آن دوران مانند قلب واقعی شیراز بود که تمام امور بازرگانی در آنجا به جریان می‌افتاد و اکنون در مرکز شهر واقع است و یکی از جاهای دیدنی شیراز محسوب می‌شود. بازار وکیل در ردیف آثار تاریخی کشور ثبت ملی شده است.

تاریخچه بازار وکیل شیراز

همواره اگر اطلاعات بیشتری درباره تاریخچه جایی یا چیزی داشته باشیم، ارزش واقعی آن را بیشتر درک خواهیم کرد؛ بازار وکیل شیراز از جمله جاهایی است که ارزش تاریخی بالایی دارد و دانستن پیشینه این مکان خالی از لطف نیست.

دوران پررونق و باشکوه شیراز مروط به دوره زندیه است. کریم خان زند بعد از بازگشت از سفرش به شهر لار و بازدید از بازار قیصریه آن، دستور ساخت بازاری را داد که از نظر معماری شبیه به بازار قیصریه باشد تا از آن  برای دادوستد، خرید و فروش و حتی امانت‌ داری استفاده شود. بدین ترتیب ساخت بازار وکیل شیراز در سال 1172 هجری قمری شروع شد و پس از 21 سال به پایان رسید و به مرکز اقتصادی وقت پایتخت تبدیل شد.

معماری بازار وکیل شیراز

از آنجایی که بازار وکیل شیراز با الهام از معماری بازار اصفهان و بازار قیصریه طراحی شده است، ممکن است رد پای معماری صفوی را در معماری بازار وکیل نیز احساس کنید. این بازار مساحتی نزدیک به 30000 مترمربع دارد و از نظر معماری به سه بخش اصلی گذرگاه، حریم مغازه و فضای مغازه تقسیم‌بندی می‌شود.

بازار وکیل شیراز با استفاده از مصالحی از جمله گچ، آجر و آهک ساخته شده است که استحکام آن به کمک ستون‌های تراشیده شده از سنگ تامین می‌شود. این بازار ساختاری مقاوم و محکم دارد که در طول سالیان، هیچ زلزله‌ای مشکلی برایش ایجاد نکرده است.

این بازار چند تفاوت عمده با دیگر بازارهای ستنی دارد. اولین تفاوت این است که بازار وکیل شیراز چند پله پایین‌تر از سطح زمین قرار گرفته است. امروزه اختلاف میان بازار و خیابان حدودا 5 یا 6 پله می‌شود ولی در گذشته این اختلاف 14 پله بود که با انباشت مصالح و خاک به شکل امروزی درآمد.

همچنین سقف راسته‌های بازار وکیل به طرز چشمگیری مرتفع و عرض بازار نسبت به سایر بازارهای قدیمی، بیشتر است. روی طاق بازار، روزنه‌های کوچکی قرار گرفته و با نام هورنور شناخته می‌شود که این روزنه‎ها علاوه بر هوا، نور فضا را تامین می‌کند و جلوی تابش مستقیم نور خورشید را می‌گیرند و در عین حال روشنایی بازار را تامین می‌کنند.

مغازه‌های بازار وکیل شیراز اغلب دو طبقه هستند، پستو دارند و به خاطر نم و رطوبت، یک متر بالاتر از سطح زمین قرار گرفته‌اند. جلوی هر کدام از حجره‌ها سکوهایی وجود دارد که در گذشته جنبه تزئینی داشته و با ترنج به زیبایی کنده‌کاری شده بودند ولی  حال اثری از طرح ترنج باقی نمانده است و از سکو به عنوان پیشخوان مغازه استفاده می‌شود.

بخش‌های مختلف بازار وکیل شیراز

بازار وکیل شیراز دارای دو راسته اصلی شمالی و جنوبی، شرقی و غربی است که ساختار این دو راسته شکل صلیب دارد، که دکان‌ها و مغازه‌های گوناگونی در این دو راسته قرار دارند. چهارسوق در مرکز بازار خودی نشان می‌دهد که محل تقاطع راسته‌های اصلی بازار است. دورتادور این بازار بزرگ 5 ورودی قرار دارد که ورود و خروج مردم از طریق این ورودی‌ها است. این بازار بزرگ سنتی هم مانند دیگر بازارهای قدیمی در درون خود بازار‌های زیادی را جای داده که هرکدام به بورس خاصی از کالاهای مختلف مانند بازار بلورفروشان، بازار بزازان، بازار کلاه‌دوزها، بازار خیاط‌ها، بازار سراج‌ها و شمشیرگرها تبدیل‌شده‌اند.

راسته شمالی بازار وکیل

راسته شمالی بازار وکیل شیراز یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین راسته‌های بازار است که 82 مغازه و 48 طاق را شامل می‌شود و مردم بومی بیشتری در این سرای ساکن هستند. این راسته سه سرا به نام‌های سرای احمدی، سرای روغنی و سرای گمرک دارد و همچنین مغازه‌های ترمه‌فروشی و کلاه دوزی در این راسته قرار دارند که تنوع ترمه‌های ظریف و زیبای شیراز شما را سر ذوق خواهد آورد. این راسته ‌بازار از دروازه اصفهان شروع می‌شود و تا پایان چهارسوق ادامه می‌یابد.

راسته جنوبی بازار وکیل

یکی‌دیگر از راسته‌های معروف بازار وکیل شیراز، راسته جنوبی است که با نام بازار شمشیرگرها نیز شناخته می‌شود. در این راسته مغازه‌های پارچه‌فروشی قرار دارند و بورس بزازان شیراز است. در این راسته 22 مغازه وجود دارد که در هرکدام تنوع جنس و رنگ پارچه بسیار بالا بوده و همچنین برخی از مغازه‌های این راسته به فروش صنایع‌دستی شیراز مشغول هستند. جالب است بدانید این محل در قدیم مربوط به ساخت انواع سلاح‌های سرد و شمشیرها بود که علت نام‌گذاری راسته همین بوده است.

سرای مشیر

سرای ‌مشیر یکی از بخش‌های معروف بازار وکیل شیراز به‌شمار می‌رود که سرای ‌گلشن نیز نامیده می‌شود. البته در اصل سرای ‌مشیر جزو بازار وکیل نیست و در ضلع جنوبی بازار وکیل واقع شده است ولی همه آن را جزئی از بازار وکیل می‌دانند. هنگامی‌که در این سرای حجره‌های قدیمی را مشاهده می‌کنید که درهایی از جنس چوب ساج دارند و با ظرافت منبت‌کاری ‌شده‌اند.

چهارسوق بازار وکیل شیراز

قسمتی از بازار جذاب وکیل شیراز که دو راسته اصلی به هم می‌رسند و فضایی همانند چهار راه به وجود می‌آورد، چهار سوق نامیده می‌شود. در ساخت چهارسوق از گوشواره، طاق و کنچ‌های حکاکی استفاده شده است که باعث شده معماری بسیار چشم‌نواز و جالبی داشته باشد.

بازار نو در راسته فرعی بازار وکیل

بازار نو شامل راسته فرعی بازار است که از دروازه اصفهان شروع می‌شود و تا ضلع جنوب شرق بازار ادامه دارد. ساخت و توسعه این راسته‌بازار را به یوسف اشرفی مازندرانی که از وزرای ایالت فارس در دوره قاجار بود نسبت می‌دهند. یوسف اشرفی را فردی می‌دانند که باعث توسعه بازار وکیل شیراز شد. شما در این راسته ‌بازار می‌توانید کالاها و اجناس متنوع و جدیدی را مشاهده کنید.

آدرس و نقشه بازار وکیل شیراز؛ بازار وکیل شیراز کجاست؟

به‌‌دلیل اینکه بازار وکیل شیراز در مرکز شهر و در نزدیکی مسیرهای پر تردد قرارگرفته دسترسی به آن‌جا بسیار آسان خواهد بود. این بازار ورودی‌های متفاوتی در خیابان‌های زند، طالقانی و لطفعلی خان زند دارد که ورودی اصلی بازارهای وکیل شمالی و جنوبی در خیابان زند و ضلع شرقی میدان شهرداری واقع شده است.

برای رسیدن به این بازار جذاب و تاریخی می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس، مترو و بی‌ارتی نیز استفاده کنید ولی برای استفاده از خودرو شخصی حتما شلوغی مرکز شهر را در نظر داشته باشید.

آدرس بازار وکیل شیراز: استان فارس، شیراز، خیابان زند، ضلع شرقی میدان شهرداری (مشاهده بازار وکیل شیراز روی نقشه)

ساعات بازدید بازار وکیل شیراز

بازار وکیل از ساعت 8 صبح تا 9 شب برای گشت‌وگذار باز است. می‌توانید زمانی که در شیراز اقامت دارید، ساعتی را برای بازدید از بازار اختصاص دهید و از این بازار سنتی و شگفت‌انگیز لذت ببرید. البته توجه داشته باشید که روز جمعه را برای بازدید از بازار وکیل شیراز انتخاب نکنید چون این بازار در روزهای جمعه تعطیل خواهد بود و فقط تعداد کمی از مغازه‌ها در این روز مشغول به کار می‌شوند.

هزینه بازدید بازار وکیل شیراز

مانند دیگر بازارها ورود به بازار وکیل شیراز و بازدید از معماری بی‌نظیر و غرفه‌های رنگارنگ آن برای عموم آزاد و رایگان است ولی نمی‌توان قول داد خروج از این بازار خوش رنگ و لعاب نیز رایگان باشد؛ چون قطعا چیزهای جالبی پیدا خواهید کرد که شما را برای خرید وسوسه کند.

بهترین زمان بازدید از بازار وکیل شیراز

برای رفتن به بازار وکیل شیراز هیچ محدودیتی ندارید و هر فصلی مناسب خواهد بود. در فصل‌های سرد، گرمی بازار گشت‌وگذار را بسیار دل‌پذیر می‌کند و در فصل‌های گرم داخل بازار به خاطر معماری آن خنک است؛ اما به ‌هرحال اگر قصد سفر به شیراز دارید توصیه می‌کنیم فصل بهار را انتخاب کنید؛ هوای لطیف بهار شیراز همراه با عطر بهارنارنج، می‌تواند گشت‌وگذار و خرید را در این بازار برای شما و عزیزان‌تان لذت‌بخش‌تر کند.

عکس‌های بازار وکیل شیراز

در ادامه دعوت می‌کنیم به تماشای تصاویر این بازار بزرگ و قدیمی بنشینید تا از عظمت، زیبایی و تاریخ نهفته در پشت بازار وکیل شیراز لذت ببرید.

جاهای دیدنی اطراف بازار وکیل شیراز

شیراز از قدیمی‌ترین شهرهای ایران به شمار می‌آید که از گذشته تاکنون همواره مورد توجه بسیار بوده است. شما می‌توانید با مراجعه به دسته‌بندی شهر شیراز یول بیر، مکان‌های زیبا و جذابی را از این شهر بیابید و از آن‌ها بازدید کنید اما پیش‌تر به معرفی جاهای دیدنی اطراف بازار وکیل شیراز می‌پردازیم.

موزه پارس؛ یادگاری با ارزش از دوران زندیه

موزه پارس یکی از دیدنی‌های شیراز است که در این موزه آثار نقاشان مشهور دوره زندیه همانند آقا صادق، میرزا بابا نقاش باشی و جعفر به‌همراه آثاری از نقاشان معاصر مثل میرمنصور و صدر الدین شایسته به چشم می‌خورد. در محوطه بیرونی موزه پارس، سنگ‌های ازاره کاخ خورشید با نقوش شاهنامه وجود دارد که فضا را دلنشین‌تر می‌کند. ساختمان اصلی این موزه که یک عمارت هشت ضلعی نامنظم است، خود اثر هنری دیگریست که هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند.

آدرس موزه پارس: استان فارس، شهر شیراز، میدان شهدا، خیابان زند (مشاهده موزه پارس روی نقشه)

حمام وکیل؛ موزه مردم شناسی در شیراز

یکی از آثار به‌جامانده از کریم خان زند، حمام وکیل است که در غرب مسجد وکیل قرار دارد و به‌خاطر نقش‌ونگارها و نقوش تزئینی کم‌نظیرش بین گردشگران شهرت دارد. حمام وکیل که با نمونه‌های بی‌بدیل آهک‌بری و نگارگری چشم‌ها را به خود خیره می‌کند، امروزه به‌ موزه مردم‌شناسی تبدیل شده است و با ورود به آن می‌توانید از آداب و رسوم، نحوه پوشش و فرهنگ مردم کهن شیراز بیشتر بدانید.

آدرس حمام وکیل: استان فارس، شیراز، خیابان طالقانی، سمت غربی مسجد و بازار وکیل (مشاهده حمام وکیل روی نقشه)

مسجد وکیل؛ معماری ستودنی در مسجد

در قسمت غربی بازار وکیل شیراز مسجدی قدیمی و زیبا قرار دارد که در دوران حکومت زندیه ساخته شده است. طرح مسجد وکیل یک طرح دو شبستانی است و دارای دو شبستان جنوبی و شرقی است که هر دو معماری ساده و خیره‌کننده‌ای دارند. معماری ستودنی این مسجد، نمونه‌ای از معماری ایران است و هماهنگی قابل‌ توجه و ملموسی را بین زیبایی‌های هنری و فرهنگ مذهبی و دینی مردم آن دوران را به تصویر کشیده است.

آدرس مسجد وکیل: استان فارس، شیراز، خیابان طالقانی، غرب بازار وکیل (نمایش مسجد وکیل روی نقشه)

بازار وکیل شیراز؛ بازاری پر از رنگ‌های متنوع

در این مقاله از مجله گردشگری یول بیر به معرفی و بررسی بازار وکیل شیراز پرداختیم. از آن‌جایی که شیراز در زمان زندیه پایتخت ایران محسوب می‌شد، شاهد رشد و شکوفایی بیشتری در این دوره بود که بازار وکیل با معماری بی‌نظیرش، یکی از ثمرهای این رشد و بالندگی به شمار می‌رود که امروزه نیز محل کسب‌وکارهای متنوع بسیاری از مردم است.

اگر شما هم تجربه بازدید از این بازار را دارید یا قصد بازدید از این اثر تاریخی را دارید نظرات و خاطرات ارزشمند خود را با ما به اشتراک بگذارید.