باغ دلگشا شیراز؛ باغی بی‌همتا در دل شیراز!

شیراز شهری مملو از باغ‌های زیبا و جذاب، با قدمتی تاریخی است. باغ دلگشا شیراز که در فاصله 5 دقیقه‌ای از آرامگاه سعدی قرار گرفته، با درختان بهارنارنج خود انسان را مدهوش می‌کند. باغی که پس از فراز و نشیب‌های بسیار تا به امروز پابرجا مانده تا نشانی از شکوه و قدرت روزگار خویش باشد. این باغ در همجواری قلعه کهندژ مستقر بوده و در زمان صفویه یکی از باغ‌های مهم و جر بهترین مکان‌های تفریحی شهر به حساب می‌آمد. امروز با فنجانی از چای بهارنارنج، سفر کوتاهی به دل باغ دلگشا شیراز خواهیم داشت، پس این مقاله جذاب از یول بیر را از دست ندهید.

معرفی باغ دلگشا شیراز

باغ‌های ایرانی ساختار و طراحی منحصربه‌فردی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به قرارگیری در مسیر عبور جوی آب، محصور شدن با دیوارهای بلند و وجود عمارت تابستانی و استخر در داخل باغ اشاره کرد. این سه مشخصه، باغ‌های زیبای ایرانی را از دیگر باغ‌ها متمایز می‌کند. در واقع جهانگردان اروپایی پس از مشاهده باغ‌های ایرانی، آن‌ها را با نام «پرشین گاردن» وصف کردند.

باغ دلگشا شیراز هم یکی از این باغ‌ها، در دوره تیمور گورکانی در اوج آبادانی خود بوده تا جایی که گفته می‌شود تیمور پس از دیدن آن، در سمرقند باغی به همین نام بنا کرد. باغ دلگشا همچنین در دوره صفویه نیز بسیار معروف بوده، به گونه‌ای که در نوشته‌های به جا مانده از جهانگردان اروپایی آن دوران از نام باغ به فراوانی یاد شده است. باغ دلگشا در شمال شرقی شهر شیراز در ضلع جنوبی تنگه آب‌خان و در دامنه کوهستان قرار دارد. این باغ در کنار قنات سعدی و در منطقه دژی به نام کهن دژ جای گرفته است که فاصله آن تا آرامگاه سعدی چند قدمی بیش نیست.

تاریخچه باغ دلگشا شیراز

بیایید به 1300 پیش برویم و داستان این باغ تاریخی را بشنویم. متاسفانه به‌دلیل اینکه پژوهش‌های زیادی بر روی تاریخچه این باغ انجام نشده، روایت‌های گوناگونی برای آن به چشم می‌خورد. دو فرضیه در مورد سقدمت باغ دلگشا شیراز وجود دارد؛ برخی از تاریخ‌نگاران معتقدند قدمت باغ به 1350 سال پیش در دوره ساسانیان برمی‌گردد. به‌دلیل این که باغ دلگشا روبه‌روی قلعه کهندژ و چاه‌های قلعه‌بندر و قلعه دختر که از آثار دوره ساسانی هستند، قرار گرفته است.

علاوه بر آن در سفرنامه جیمز موریه که دیپلمات و نویسنده بریتانیایی در دربار فتحعلی‌شاه بود می‌خوانیم؛ قدمت ساخت باغ دلگشا شیراز به زمان زندیه برمی‌گردد. همچنین در برخی منابع تاریخی دیگر ساخت باغ را به دوره آل‌‌اینجو و آل‌مظفر نسبت داده‌اند. با وجود همه این موارد، فرض اول از همه درست‌تر به نظر می‌رسد، در ادامه به بررسی دوران اوج و افول این باغ می‌پردازیم.

دوران اوج باغ دلگشا شیراز

در روایت‌های تاریخی گفته می‌شود که باغ دلگشا 600 سال پیش در اوج شکوه و زیبایی خود قرار داشته است. به طوریکه هنگام روبرو شدن تیمور لنگ با این باغ، دستور داد تا باغی مشابه باغ دلگشا و با همین نام در سمرقند نیز بسازند. به‌نظر می‌رسد که این باغ در طی زمان از بین رفته باشد، چرا که نشانی از آن در سمرقند نمی‌بینیم. باغ دلگشا شیراز، آن‌طور که در سفرنامه جهانگردان دیده می‌شود، در دوره صفویه و زندیه نیز از شهرت بسیاری برخوردار بوده است.

دوران افول و طلوع مجدد باغ دلگشا شیراز

شکوه مثال‌زدنی باغ دل گشا شیراز برای 300 سال ادامه داشت. تا این که در جریان طغیان محمدتقی‌خان شیرازی در سال 1150 علیه نادرشاه، باغ به محاصره نیروهای نادرشاه درآمد و توسط آن‌ها ویران شد. در دوره قاجار، حاج ابراهیم خان کلانتر که حاکم فارس در دوران آقا محمدخان قاجار بود، تصمیم به احیای باغ دلگشا گرفت. اما متاسفانه بعد از مرگ وی، این باغ مجددا ویران شد.

سرنوشت باغ دلگشا شیراز

در نهایت قوام‌الملک شیرازی، پسر حاج ابراهیم خان کلانتر، که از رجال سیاسی با نفوذ شیراز در دوران قاجار بود، باغ دلگشا شیراز را خرید و بازسازی کرد. پسر او، فتحعلی خان نیز در بهسازی باغ تلاش کرد. آخرین وارث و مالک خصوصی باغ دلگشا، خورشیدکلاه قوامی، دختر قوام‌الملک بود.

در سال 1348 باغ توسط شهرداری شیراز خریده شد. عمارت کلاه‌فرنگی در سال 1356 مرمت شده و دیوار جدیدی در چهار طرف آن بنا شد و باغ دلگشا شیراز از آن زمان در دسترس عموم مردم قرار گرفت. متاسفانه عمارت باغ دلگشا در دهه‌های اخیر دچار آسیب‌های بسیاری از جمله حریق شد که با رسیدگی‌های مجدد و بازسازی، جان تازه‌ای گرفت. هم‌اکنون از عمارت باغ دلگشا به عنوان موزه اشیا تاریخی همچون سکه، لباس و رادیو بهره‌برداری می‌شود.

معماری باغ دلگشا شیراز

نمونه‌ای از معماری اصیل باغ‌های ایرانی را می‌توان در باغ دلگشا شیراز پیدا کرد. در الگوی معماری ایرانی، معمولا باغ با ایجاد چهار نهر یا جوی آب به چهار قسمت مساوی تقسیم می‌شود. در این الگو، عمارت و بنای اصلی در مرکز و وسط باغ ساخته می‌شود. آب قنات گازاران سعدی در چهار نهر اصلی باغ جریان دارد و یک عمارت کلاه‌فرنگی زیبا در وسط آن خودنمایی می‌کند که به‌شیوه‌ معماری کاخ‌های ساسانی نیشاپور ساخته شده است. این عمارت 3 طبقه‌، دو درب ورودی در دو طرف ساختمان دارد و شامل یک تالار بزرگ به همراه چهار شاه‌نشین است. همچنین ایوان بزرگی با دو ستون در طبقه‌ میانی آن وجود دارد که رو به روی استخر بوده و پیرامون آن اشعاری از شوریده، شاعر شیرازی عهد صفوی، با خط نستعلیق نوشته شده است.

سقف‌هایی با گچبری‌های زیبا به همراه آینه‌کاری‌ها و نقاشی‌های رنگ روغن به زیبایی این عمارت باغ دلگشا شیراز می‌افزاید. همچنین در مقابل ساختمان این عمارت، حوض سنگی بسیار بزرگی جلب توجه می‌کند. ساخت اولین عمارت کلاه فرنگی ایران نیز در باغ دلگشا به ثبت رسیده است. مساحت کلی باغ دلگشا شیراز 7.5 هکتار است و ورودی اصلی در جنوب آن قرار دارد. اولین چیزی که پس از ورود به این باغ زیبا خواهید دید، حوض 8 ضلعی آن است که آب تمام جوی‌ها در نهایت به آن می‌ریزد. مسیر نهر را از زیر سایه نارنج‌ها دنبال کنید تا به موزه باغ و عمارت برسید. بیشترین درختی که در این باغ 7.5 هکتاری یافت می‌شود، نارنج است. این باغ در اردیبهشت ماه با شکوفه‌های زیبا و عطر و بوی دل‌انگیز بهار نارنج خود، فضایی بسیار دلنشینی را ایجاد می‌کند. این باغ در سال 1381 و به شماره‌ 912 به ثبت ملی رسیده و اکنون در اختیار شهرداری شیراز قرار دارد.

موزه باغ دلگشا

در عمارت کلاه فرنگی این باغ، کلکسیونی از اشیای قدیمی و آثار تاریخی را مشاهده خواهید کرد که از جمله آن‌ها می‌توان به لباس، نقشه، دوچرخه، سکه‌، تمبر و کبریت اشاره کرد. همچنین کلکسیونی از 50 رادیوی قدیمی در بخشی از موزه این باغ به نمایش گذاشته شده‌ است که دیدن آن‌ می‌تواند تجربه‌ای جالب برای علاقه‌مندان به اشیای قدیمی باشد.

بخش های مختلف باغ دلگشا

همانطورکه گفتیم، باغ دلگشا شیراز تمام ویژگی‌های یک باغ اصیل ایرانی را دارست. دو جوی آب که شمال آن را به جنوب، و شرق را به غرب متصل می‌کنند، فضای این باغ را به چهار قسمت کوچکتر تقسیم کرده‌اند. مساحت 7.5 هکتاری و مستطیلی شکل این باغ با 3 هزار اصله درخت نارنج و چندین درخت تزیینی و زیبای دیگر پوشانده شده است. هر سال اردیبهشت ماه که فرا می‌رسد، هر کسی که یک بار به شیراز رفته باشد، برای دیدن شکوفه‌های بهار نارنج و سرمست شدن از عطرشان به این باغ می‌آید.

بهترین زمان سفر به باغ دلگشا شیراز

با وجود درختان نارنج در باغ دلگشا شیراز، مسلما بهترین زمان بازدید از آن فصل بهار، به ویژه اردیبهشت ماه است. در این مدت باغ مملو از عطر بهار نارنج می‌شود و زیبایی‌های بهاری آن دل هر بازدیدکننده‌ای را به وجد می‌آورد. با این همه باغ دلگشا شیراز، در هر فصل جذابیت خود را دارد و به دلیل وجود فضاهای سرپوشیده عمارت کلاه فرنگی، در فصول سرد نیز قابلیت بازدید دارد.

آدرس و نقشه باغ دلگشا شیراز؛ باغ دلگشا شیراز کجاست؟

باغ دلگشا در نزدیکی آرامگاه سعدی و به طور دقیق‌تر در سمت جنوب تنگه آب خان و در دامنه‌ کوهستان قرار دارد. برای دسترسی به آن می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی یا خودروی شخصی نیز استفاده کنید. اتوبوس‌های پایانه شهید دستغیب- بلوار نارنجستان و بلوار نارنجستان- پایانه نمازی در نزدیکی این مکان، ایستگاهی به نام چهارراه دلگشا دارند. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو هم، ایستگاه ولیعصر است که از این مکان چند کیلومتر فاصله دارد و باید از آنجا در بلوار سلمان فارسی سوار تاکسی شوید.

آدرس باغ دلگشا شیراز: استان فارس، شیراز، بلوار دلگشا، خیابان نارنجستان (مشاهده باغ دلگشا روی نقشه)

ساعت بازدید باغ دلگشا شیراز

در نیمه اول سال از ساعت 8 صبح تا 11 شب و در نیمه دوم سال از ساعت 8 صبح تا 10 شب می‌توانید از باغ دلگشا دیدن کنید. این مجموعه در روزهای تاسوعا و عاشورا، رحلت پیامبر اکرم(ص)، شهادت امام علی(ع)، رحلت امام خمینی (ره) و شهادت امام جعفر صادق (ع) فعالیتی ندارد.

هزینه بازدید باغ دلگشا شیراز

مجموعه باغ دلگشا شیراز دو بلیط دارد؛ یکی برای باغ و دیگری عمارت موجود در آن. در سال 1399، هزینه ورودی باغ 1500 و هزینه ورودی موزه نیز 1500 تومان است. هزینه بلیط ورودی برای گردشگران خارجی نیز 13 هزار تومان است.

عکس‌های باغ دلگشا شیراز

تمام زیبایی‌های باغ دل گشا را نمی‌توان در قالب کلمات گنجاند. شاید با دیدن عکس‌هایی از قسمت‌های مختلف این باغ، بهتر بتوانید از شکوه این باغ دیدنی لذت ببرید.

جاهای دیدنی اطراف باغ دلگشا شیراز

در ادامه این مقاله جذاب از یول بیر با ما همراه باشید، تا شما را با جاهای دیدنی اطراف باغ دلگشا شیراز آشنا کنیم تا اطلاعاتی مفید را کسب کنید و در سفر خود به این شهر با دیگر جاهای دیدنی شیراز نیز آشنا باشید. از جمله این جاهای بسیار دیدنی می‌توان به آرامگاه سعدی، آرامگاه حافظ، موزه هفت تنان و آرامگاه خواجه کرمانی اشاره کرد که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.

آرامگاه سعدی شیرازی؛ جایی آشنا برای همگان!

آرامگاه سعدی یکی از مشهورترین جاهایی به شمار می‌رود که در نزدیکی باغ دلگشا قرار دارد و حین سفر به شیراز می‌توانید به آنجا سری بزنید. مشرف و یا شرف‌الدین مصلح شیرازی معروف به سعدی، شاعر و نویسنده توانمند ایرانی در قرن هفتم هجری قمری بوده است. آرامگاه وی همیشه مورد توجه اهالی شعر و ادب و گردشگران داخلی و خارجی بسیاری بوده است. حال و هوای خاص این مجموعه برای هر گردشگری جذابیت دارد و بنای منحصر‌به فرد آن با ترکیبی از معماری جدید و قدیم، ستون‌های برافراشته و کاشی‌های لاجوردی آن، دل هر بیننده‌ای را می‌برد.

ساعات بازدید از آرامگاه سعدی از 8 صبح تا 7:30 عصر است. این مجموعه در روزهای تاسوعا و عاشورا، رحلت پیامبر (ص)، شهادت حضرت علی (ع)، رحلت امام خمینی (ره) و شهادت امام جعفر (ع) فعالیتی ندارد. بهای بلیط در سال 1399، برای گردشگران داخلی 5000 تومان و برای گردشگران خارجی 50 هزار تومان بوده است.

آدرس آرامگاه سعدی: ایران، استان فارس، شیراز، انتهای بلوار بوستان (مشاهده آرامگاه سعدی روی نقشه)

آرامگاه حافظ شیرازی؛ از جاهای نزدیک به باغ دلگشا شیراز

از جمله دیگر مکان‌های دیدنی اطراف باغ دلگشا شیراز می‌توان به آرامگاه حافظ شیرازی اشاره کرد. شیراز شهر شعر و مهد پرورش گنجینه‌های ادب فارسی ایران زمین است. در این شهر تماشایی، حافظ شیرازی، یکی از برترین شاهان شعر فارسی آرمیده است. جذابیت حافظیه شیراز علاوه بر ارزنده بودن خواجه حافظ شیرازی که در این مقبره آرمیده، با هنر معماری ایرانی و سرسبزی باغ تلفیق شده است. باغ باصفا، ایوان وسیع، مقبره قدیمی و بخش‌های شمالی و جنوبی این آرامگاه از دیدنی‌ترین بخش‌های حافظیه هستند.

ساعت بازدید آرامگاه حافظ شیرازی در فصل بهار و تابستان از ساعت 8 صبح شروع می‌شود و تا ساعت 11 شب ادامه دارد و در فصول پاییز و زمستان از 8 صبح شروع می‌شود و تا ساعت 9 شب ادامه دارد. قیمت بلیط این آرامگاه برای گردشگران داخلی و خارجی متفاوت بوده به طوری‌که برای گردشگران ایرانی مبلغ 5 هزار تومان و برای گردشگران خارجی مبلغ 50 هزار تومان است.

آدرس آرامگاه حافظ شیرازی: استان فارس، شیراز، حد فاصل چهارراه ادبیات و چهارراه حافظیه، رو‌به‌روی ورزشگاه حافظیه (مشاهده آرامگاه حافظ شیرازی روی نقشه)

باغ موزه هفت تنان شیراز؛ یکی از اماکن تاریخی و تماشایی شیراز

بعد از بازدید از باغ دلگشا شیراز می‌توانید سری به باغ موزه هفت تنان هم بزنید. باغ موزه هفت تنان یا باغ تکیه هفت‌‌ تنان در پای کوه چهل مقام و در شمال آرامگاه حافظ قرار گرفته‌ است. این باغ موزه یکی از قدیمی‌ترین اماکن تاریخی شیراز به شمار می‌رود. هر چند تاریخچه باغ به سده‌های پیش از دوران زندیه بازمی‌گردد؛ اما عمارت‌ موجود در آن به دوره‌ کریم‌ خان زند تعلق دارد. علت نام‌گذاری آن به هفت تنان، وجود هفت قبر از هفت عارف بزرگ است که کریم‌ خان روی هر کدام از آن‌ها، سنگ بزرگ بدون کتیبه‌ای گذاشت.

از جمله دیدنی‌های این عمارت، می‌توان به تالاری اشاره کرد که سقف آن بر دو ستون یکپارچه و بزرگ استوار شده است و در طاقچه‌های بالایی آن تالار، پنج مجلس را روی گچ نقاشی کرده‌اند. این نقاشی‌ها از شاهکارهای دوران زندیه محسوب می‌شوند. حوض بزرگی نیز در وسط عمارت اصلی این باغ موزه به چشم می‌خورد که در گذشته از آب رکن‌آباد پر می‌شد. اگر می‌خواهید بیشتر با جاذبه‌های گردشگری این شهر فوق‌العاده آشنا شوید به دسته‌بندی شهر شیراز یول بیر مراجعه کنید تا اطلاعات بیشتری به دست آورید.

آدرس باغ موزه هفت تنان شیراز: استان فارس، شیراز، انتهای بلوار هفت تنان، قسمت شمال آرامگاه حافظیه، روبه‌روی چهل مقام (مشاهده باغ موزه هفت تنان شیراز روی نقشه)

آرامگاه خواجه کرمانی؛ از جاهای دیدنی اطراف باغ دل گشا

در نزدیکی آرامگاه حافظ شیرازی و باغ دلگشای شیراز، آرامگاه خواجه کرمانی هم به چشم می‌خورد. خواجه کرمانی از جمله شاعران دوران مغول بود که امروزه مقبره‌ خواجوی کرمانی از جمله جاهای دیدنی این شهربه حساب می‌آید و رو‌به روی دروازه قرآن قرار دارد. چشمه‌ مشهور رکن‌آباد هم از نزدیکی آرامگاه خواجه کرمانی عبور می‌کند. این بقعه معماری چشمگیری دارد به طوریکه در قسمت پایین و بالای آرامگاه وی دو عدد ستون تعبیه شده است که سقف ندارد. همچنین در میان این مکان تاریخی گوری وجود دارد که سطح رویی آن منحنی شکل است و روی آن تنها چیزی که به چشم می‌خورد، آیه‌ای از سوره‌ی الرحمن است. این آیه به خط ثلث حکاکی شده و متن آیه به این شکل است: «کل من علیها فان و یبقی وجه ربک ذوالجلال و الاکرام»

آدرس آرامگاه خواجه کرمانی: استان فارس، شهر شیراز، دامنه کوه صبوی، ابتدای جاده شیراز – اصفهان، منطقه تنگ الله اکبر (مشاهده آرامگاه خواجه کرمانی روی نقشه)

باغ دلگشا شیراز؛ باغی از دل تاریخ و فرهنگ ایران

باغ دلگشا شیراز که از دل یک تاریخ و فرهنگ 1300 ساله و بسیار غنی برای ما و آیندگان به‌جای مانده است. اگر به دیدن آرامگاه سعدی و حافظ شیرازی رفتید، حتما سری هم به این باغ بزنید و ساعاتی را به بوییدن عطر بهارنارنج‌های آن اختصاص دهید. مخصوصا اگر در اردیبهشت ماه و فصل شکوفه زدن نارنج‌ها مهمان این شهر پر قصه هستید.

بد نیست بدانید که این باغ جز آثار تاریخی ایران محسوب می‌شود که به عنوان آثار ملی نیز به ثبت رسیده است. می‌توان گفت که این باغ یکی از بهترین مکان‌ها برای گشت‌وگذار در تاریخ است و می‌توان با قدم زدن در آن به گذشته سفر کرد و از زیبایی‌های این باغ نیز لذت برد. به همین دلیل توصیه می‌کنیم که هنگام سفرتان به شیراز از باغ دلگشا نیز دیدن کنید. این مقاله توسط مجله گردشگری یول بیر و برای آشنایی بیشتر شما با باغ دلگشا شیراز به نگارش درآمده است، به امید اینکه از خواندن آن لذت ببرید و تجربه‌های شنیدنی خود را از این باغ با ما در میان بگذارید.