گردش در موزه های مشهد و بازدید از آن‌ها، فرصتی برای لمس و تماشای تمدن، هویت و تاریخ غنی و چند هزار ساله کشورمان است. موزه های مشهد با گنجینه‌های تاریخی و فرهنگی ارزشمند، همچون تونل زمان، ما را به زمان‌های بسیار دور و آغوش اجدادمان می‌برد. در این مقاله از مجله گردشگری یول بیر با گذر از کنار پادشاهان و مشاهیر ایران و اسلام و تماشای خانه‌های قاجاری و صفوی، در دل تاریخ قدم خواهیم زد.
موزه بزرگ خراسان
موزه های مشهد، شهری که قدمگاه امام غریب شیعیان است، در تمام دوره‌های تاریخی ایرانمان، حرفی برای گفتن دارند. این موزه‌ها، تصویری آشکار از تمام اتفاقات تلخ و شیرین، زندگی پادشاهان ستمگر و قهرمانان دلیر و مسیر پرپیچ و خم تاریخ هستند و گنجینه‌های ارزشمندشان قدمت هزاران ساله کشور عزیزمان را به نمایش گذاشته‌اند.
موزه بزرگ خراسان، بزرگ‌ترین موزه مشهد جایی است که به شدت توصیه می‌کنیم در میان برنامه‌های سفر خود، زمانی برای آن اختصاص دهید. مجموعه بزرگ موزه خراسان با استفاده از فن‌آوری‌های نوین و در بالاترین حد استاندارد، با 18000 متر زیربنا و 53 متر ارتفاع در 12 طبقه ساخته و در سال 93 افتتاح شد. این مکان شامل بخش‌های مختلف زیر است:
- محل نگهداری اشیای منقول تاریخی و تزئینات معماری که مجهز به مدرن‌ترین امکانات امنیتی ضد حریق، ضد زلزله و آسیب‌های جنگی است.
- آزمایشگاه حفاظت و مرمت اشیا و تزئینات تاریخی که علاوه بر امکانات و تجهیزات کارگاهی و آزمایشگاهی، دارای بخش پژوهش، مستندسازی و مطالعات اشیای تاریخی و تزئینات معماری نیز است.
- سالن اجتماعات با ظرفیت 140 نفر و مجهز به سیستم‌های سمعی و بصری.
- کتاب‌خانه تخصصی با گنجایش بیش از 5000 جلد کتاب، اسناد و عکس‌های تخصصی که مکانی مناسب برای مطالعه پژوهشگران و علاقه‌مندان است.
اشیا و گنجینه‌های پیش از تاریخ موزه بزرگ خراسان شامل سفال، پیکرک، ابزار سنگی است. در بخش دوران تاریخی، آثار سلسله‌های هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی به نمایش گذاشته شده و قسمت آثار اسلامی شامل شش بخش قرآن‌های نفیس، نگارگری و کتابت، سفال و شیشه، فرش و منسوجات، فلز و چوب است.
آدرس موزه بزرگ خراسان: مشهد، پارک کوهسنگی (نقشه گوگل مپ موزه بزرگ خراسان)
زمان بازدید: همه روزه از ساعت 8 الی 17 به استثنای روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی، ۲۱ رمضان شهادت امام علی، ۲۸ صفر رحلت پیامبر، ۱۴ خرداد رحلت امام خمینی و ۲۵ شوال شهادت امام جعفر صادق.
موزه های آستان قدس رضوی
موزه های آستان قدس رضوی از معروفترین موزه های مشهد و خزانه اشیای ارزشمند تاریخی است. بنای این موزه، شش قرن معماری باشکوه دوره اسلامی را به تصویر می‌کشد. این مجموعه غنی شامل موزه مرکزی، موزه قرآن و نفایس، موزه فرش، موزه هدایای مقام معظم رهبری، موزه مردم شناسی و تالار آثار استاد فرشچیان است. به علاوه، کارگاه‌های آموزشی متنوع، نمایشگاه و نشست‌های علمی و فرهنگی از جمله رویدادهایی است که در این موزه مشهد برگزار می‌شود. گنجینه‌های موزه‌های آستان قدس رضوی دربردارنده بخش‌های زیر است:
- گنجینه تاریخ حرم رضوی: گنجینه تاریخ حرم رضوی قدیمی‌ترین و اولین موزه‌ای است که برای نمایش آثار مربوط به حرم رضوی اختصاص یافته و مجموعه‌ای غنی از آثار و نفایس تاریخی و هنری حرم رضوی مربوط به دوره اسلامی، سده ششم هجری تا دوره معاصر است.
- گنجینه تمبر و تاریخچه پستی: گنجینه تمبر و تاریخچه پستی موزه رضوی، کلکسیونی ارزشمند و متنوع از تمبرها، تاریخچه پستی و دیگر اقلام پستی از ایران و جهان را گردآوری و در معرض دید علاقه‌مندان قرار داده است.
- گنجینه سکه: گنجینه تخصصی سکه موزه رضوی، یکی از غنی‌ترین موزه های مشهد، ایران و خاورمیانه در زمینه سکه است که در طی سال‌های متمادی با همکاری کارشناسان برجسته سکه از ایران و سایر کشورها، کلکسیونی ارزشمند را گردآوری کرده است.
- گنجینه اسکناس: گنجینه اسکناس موزه رضوی، با مجموعه نسبتا کاملی از اسکناس‌های ایران از دوره قاجار تا دوره معاصر و اسکناس‌های کشورهای مختلف جهان، علاقه‌مندان را با تاریخچه استفاده از پول کاغذی، واحدهای پولی مختلف و تاریخچه بانک‌های مسئول چاپ و انتشار اسکناس در ایران آشنا می‌کند.
- گنجینه هنرهای تجسمی: این مجموعه شامل آثار هنرمندان اروپایی مربوط به نیمه قرن 18 تا نیمه قرن 20 میلادی است. همچنین آثار درخشان هنرمندان نامدار ایرانی نیز در این گنجینه در معرض نمایش قرار دارد.
- گنجینه آبزیان: این مجموعه در دو بخش نرمتنان و موجودات دریایی تاکسیدرمی میزبان بازدیدکنندگان است.
- گنجینه نجوم: گنجینه نجوم موزه آستان قدس رضوی، اولین موزه علوم ایران، شامل انواع تلسکوپ، کره، وسایل نجوم دریایی، چندین نمونه گونیا، خط‌کش و پرگار، دستگاه مورس و زلزله نگار است.
- گنجینه ساعت: گنجینه ساعت دربردارنده ساعتهای آفتابی و مکانیکی زیبا و ارزشمند است.
- گنجینه سلاح: گنجینه سلاح و زره موزه رضوی با نمایش انواع جنگ‌افزار و زره یکی از معروفترین موزه های مشهد است. این سلاح‌ها حدود چهار قرن از تاریخ و هنر ایران را به تصویر می‌کشند.
- گنجینه ظروف: گنجینه ظروف، ظروف سفالی، چینی و فلزی ارزشمند از عصر آهن تا سلسله‌های غزنوی، سلجوقی، صفوی و قاجار را به نمایش گذاشته است.
آدرس موزه های آستان قدس رضوی: حرم مطهر رضوی، صحن کوثر، ضلع شرقی (نقشه گوگل مپ موزه‌های آستان قدس رضوی)
زمان بازدید: همه روزه از ساعت 8 الی 21
برای مطالب بیشتر، به دسته بندی شهر مشهد یول بیر مراجعه کنید.
آرامگاه نادرشاه افشار و باغ موزه نادری
موزه نادری با محوطه سرسبز و زیبا و معماری باشکوه یکی دیگر از موزه های مشهد به شمار می‌رود که پذیرای توریست‌های بسیاری از اقصی نقاط ایران و جهان است. مجسمه برنزی نادرشاه و یارانش یک شاهکار هنری است که توجه هر گردشگری را به خود جلب می‌کند. کنار آرامگاه نادرشاه افشار و مجسمه برنزی، لوله توپ جنگی بزرگی که از اشغالگران پرتغالی به غنیمت گرفته شده، به چشم می‌خورد. در تالارهای موزه، سلاح‌های دوره‌های مختلف تاریخی و آثار مربوط به دوران صفوی و افشاری به نمایش گذاشته شده‌اند. اگر می‌خواهید به عصر نادرشاه سفر کنید، می‌توانید با پوشیدن لباس و کلاه‌های مربوط به آن زمان و ثبت عکسی خاطره‌انگیز، لحظات شیرینی را برای خود رقم بزنید.
آدرس: مشهد، خیابان شیرازی، ضلع شمال غربی چهارراه شهدا، باغ موزه نادری (نقشه گوگل مپ باغ موزه نادری)
زمان بازدید: همه روزه از ساعت 9 تا 17 به استثنای روز اول فروردین و ایام سوگواری که رسمی هستند.
آرامگاه فردوسی و موزه توس
موزه توس در جوار آرامگاه فردوسی، پاسدار زبان پارسی، یکی از بهترین مکان‌های دیدنی و موزه های مشهد است. بنای اصلی آرامگاه با الهام از معماری دوره هخامنشی در کنار استخر و فواره‌های نیلوفری شکل، محیط بسیار زیبایی را ایجاد می‌کند. این موزه از سال 1384 شمسی و به همت دکتر بهروز احمدی، محل نگهداری مجموعه‌ای خاص از عتیقه‌جات کشف شده در همین منطقه است. آثار تاریخی موزه توس شامل سنگ‌نگاره‌ها و ظروف سفالی مربوط به دوره پس از ظهور اسلام هستند؛ همچنین سکه‌های طلا و نقره، تیر و کمان، شاهنامه فلورانس و شاهنامه 73 کیلوگرمی، ظروف لعابی سفالی و برخی دیگر از گنجینه‌های این مجموعه است.
آدرس: مشهد، کیلومتر ۲۰ آزادراه کنارگذر شمالی، شهر توس، آرامگاه فردوسی، موزه توس (نقشه گوگل مپ موزه توس)
زمان بازدید: در فصول بهار و تابستان همه روزه از ساعت 7:30 الی 20، در فصول پاییز و زمستان 7:30 الی 17
موزه نان مشهد
موزه نان با معماری ایرانی-سنتی، برای اولین بار در سطح کشور و خاورمیانه، در سال ۱۳۹۰ به عنوان یکی از موزه های مشهد تاسیس شد. موزه نان سه غرفه مختلف دارد. در بخش خاک، مراحل مختلف زراعت گندم مانند بذر افشانی، خرمن‌کوبی و گندم چینی نشان داده می‌شود. در قسمت آب یا آسیاب‌بانی، ابزار و شیوه‌های سنتی تبدیل گندم به آرد و در غرفه آتش نیز چندین نوع تنور مانند تنور عشایر، تنور سفالی، تنور مالی، تنور سنگی و تنور ساچ به نمایش گذاشته شده است. غرفه رقص اپر یا آفر از جذاب‌ترین بخش‌های این مجموعه به شمار می‌رود. در این بخش یکی از رقص‌های سنتی خراسان، مربوط به دوره اشکانیان، اجرا می‌شود. این رقص زیبا هجده حرکت نمادین اصلی و هشت حرکت جانبی دارد که شامل بذر افشانی، نگهبانی مزرعه، دعای باران، درو، خرمن کوبی، پخت نان، نیایش و شادی است.
آدرس موزه نان مشهد: مشهد، کیلومتر ۱۷ بزرگراه آسیایی، بعد از سه‌راه فردوسی، کوچه شهید یزدی، کارخانه گندم دشت مشهد (نقشه گوگل مپ موزه نان)
زمان بازدید: روزهای غیرتعطیل از ساعت 7 الی 14:30
موزه آب مشهد
موزه آب، از بنام‌ترین موزه های مشهد به شمار می‌رود. این موزه با هدف فرهنگ‌سازی و حمایت از مصرف بهینه آب تاسیس شده است و سدها، قنات‌ها، یخدان‌ها و آب‌انبارهای قدیمی، شیوه‌های آبرسانی در دوره‌های مختلف تاریخی و سیر پیشرفت صنعت آب از گذشته تا به حال را نشان می‌دهد. به علاوه، راهکارهای مقابله با مشکل کم‌آبی نیز در این موزه به نمایش گذاشته شده و محل خوبی برای دغدغه‌مندان محیط زیست و مشکلات کم‌آبی است.
آدرس موزه آب مشهد: مشهد، بلوار سازمان آب، اداره آب منطقه‌ای خراسان (نقشه گوگل مپ موزه آب)
زمان بازدید: همه روزه از ساعت 8 الی 14
پارک موزه علوم زمین مشهد
پارک موزه علوم زمین با فضایی سرسبز و وسیع و معماری شیک یکی از محبوب‌ترین و پربازدیدترین موزه های مشهد است. تالار اصلی بخش مرکزی موزه، اطلاعات دوره‌های مختلف زمین‌شناسی و پدیده‌هایی چون اسکلت و ردپای دایناسورها و فسیل تنه درختان را به نمایش گذاشته است. در بخش کانی نیز، کانی‌های نایاب و درخشان چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کنند. پردیس‌های تخصصی موزه علوم زمین مشهد در سه بخش پارک فیزیک زمین، پارک زمین‌شناسی و پارک اکتشاف و تونل معدنی، وضعیت قرارگیری زمین و خورشید، ساعات آفتابی، انواع سنگ‌ها و گسل‌ها و همچنین اصول اکتشاف در معدن ارائه شده و اوقاتی خوبی را برای بازدیدکنندگان به ارمغان می‌آورد.
آدرس: مشهد، ضلع جنوبی بلوار شهید فکوری، حد فاصل فکوری 55 و 57 (نقشه گوگل مپ موزه علوم و تاریخ طبیعی)
زمان بازدید: تمام ایام هفته به جز شنبه و چهارشنبه از ساعت 10 الی 13 و 16 الی 19
حمام مهدی قلی بیک و موزه مردم شناسی
حمام مهدی قلی بیک یا حمام شاه در سال ۱۰۲۷ هجری قمری به دستور مهدی قلی بیک، از امرای ترک خراسان ساخته و وقف ساحت مقدس امام رضا (ع) شد. این بنا با معماری زیبا و تزئینات بی‌نظیر، یکی از توریستی‌ترین موزه های مشهد است. بخش‌های مختلف این حمام در قسمت زیر به اختصار توضیح داده می‌شود:
- سربینه: سربینه با نقاشی‌ها و کاشی‌های ریز و رنگارنگ، ساروج‌بری و گچ‌کاری ۲۸ لایه، یکی از زیباترین بخش‌های حمام است. قدیمی‌ترین لایه مربوط به دوره صفویان و جدیدترین لایه، به اواخر دوره قاجار برمی‌گردد. سربینه حمام دارای سه صفه تعویض لباس برای مردم معمولی و یک صفه شاه نشین، ویژه اشراف و بزرگان است.
- هشتی یا میاندر: پس از سربینه، قسمتی به نام هشتی یا میاندر وجود دارد که فضای ارتباطی سربینه و گرمخانه است. در وسط آن، حوض آب سرد کوچکی قرار دارد که فرد پای خود را پس از بیرون آمدن از گرمخانه، درون آن شسته و وارد سربینه می‌شود.
- گرمخانه: گرمخانه، محل اصلی استحمام است. در این قسمت با سقف گنبدی شکل، سه غرفه برای نشستن و استحمام قرار دارد. در بخش شمالی گرمخانه، فضایی کوچک به نام نظافت خانه (نوره‌کش خانه) و در قسمت غربی نیز، خزینه آب گرم حمام وجود دارد.
- گلخن یا آتشخانه: در پشت خزینه، گلخن یا آتشخانه قرار دارد که منبع تأمین انرژی گرمایی حمام از طریق برافروختن آتش است.
- چاله حوض: چاله حوض با معماری اصیل ایرانی و اسلامی، در مقایسه با حمام‌های مشابه دوره صوفی ابعاد بزرگ‌تری دارد و برای شنا و آب‌تنی افراد پس از استحمام مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
با آبادانی و توسعه شهر مشهد، اکنون این مکان تغییر کاربری داده و با عنوان موزه مردم‌شناسی، مقصد بسیاری از توریست‌ها و گردشگران به شمار می‌رود و اشیای تاریخی و ملزومات مربوط به حمام در ان به نمایش درآمده است.
آدرس: مشهد، خروجی ضلع غربی صحن جامع رضوی یا خیابان اندرزگو، اندرزگوی 13، انتهای بازار بزرگ (بازار فرش فروشان) (نقشه گوگل مپ حمام مهدی قلی بیک)
زمان بازدید: همه روزه از ساعت 8 الی 12
موزه مردم شناسی رباط ویرانی
کاروانسرای رباط ویرانی که پیشینه آن به اواخر دوره تیموریان و اوایل حکومت صفویان می‌رسد از معروفترین مقاصد گردشگری و موزه های مشهد است. رباط ویرانی، برگرفته از نام روستا، از نوع کاروانسراهای سرپوشیده و بدون حیاط و دارای 9 اتاق یا غرفه است که امروزه با عنوان موزه کاربری دارد. مهم‌ترین هدف این موزه، شناخت جایگاه و اهمیت مشاغل سنتی و بومی مانند فیروزه‌تراشی، هرکاره‌تراشی، زین و گاری‌سازی، جاروبافی، حصیربافی، عطاری، پوستین‌دوزی و کفاشی است.
آدرس: مشهد، ۱۰ کیلومتری جاده مشهد به شاندیز، ویرانی ۱۹ (نقشه گوگل مپ موزه مردم‌شناسی رباط ویرانی)
زمان بازدید: همه روزه از ساعت 8 الی 16
موزه آیین پهلوانی (شه لافتی)
این موزه مشهد در سال 1389 در فهرست میراث معنوی یونسکو، به ثبت جهانی رسید. موزه شه لافتی به سه بخش زورخانه، لنگری و مطبخ‌خانه تقسیم شده است. تصاویر، عکس‌ها و وسایل ورزشی پهلوانان از صدها سال پیش تا کنون در بخش زورخانه در معرض دید عموم قرار دارد. لنگری، فضایی در مجاورت زورخانه، مکانی بوده است که پهلوانان پس از فراغت از ورزش، به آنجا می‌رفتند و دمنوش‌های طبیعی می‌نوشیدند. درب ورودی زورخانه، بسیار کوچک است به طوری که برای وارد شدن باید خم شوید و روی آن با خط زیبایی نوشته شده است: «سر تعظیم فرود آور به هنگام ورود/ چون که جای ادب و رسم جوانمردان است».
آدرس موزه آیین پهلوانی: مشهد، روستای چهار برج، جاده آرامگاه، بلوار شاهنامه، محله چهار برج، بهار 24 (نقشه گوگل مپ موزه شه لافتی)
زمان بازدید: بازدید از موزه آیین پهلوانی با هماهنگی قبلی امکان‌پذیر است.
فراز و نشیب تاریخ در دل موزه های مشهد
حال که با موزه های مشهد آشنا شدیم، وقت آن است که که خود را برای یک ماجراجویی تاریخی آماده کنیم. تماشای اشیایی که توسط مردمان هزاران سال پیش لمس شده‌اند و قدم زدن در جاهایی که بزرگان و اجدادمان در آن‌ها زندگی کرده‌اند، حسی وصف‌ناپذیر و فراموش‌نشدنی ایجاد می‌کند. شما نیز تجربه‌های خود را درمورد سفر در زمان در موزه های مشهد با یول بیر به اشتراک بگذارید.
پیشنهاد سردبیر:
سلام مجله گردشگری یول بیر؛ دستمریزاد
مقاله موزه‌های مشهد عالی بود یعنی من شخصا قبل خوندن مقاله‌های شما در مورد مشهد، این شهر مقدس رو فقط در حد حرم امام رضا و بازار رضا میشناختم?
لطفا در مورد شهر من (اهواز) هم مقاله بنویسید.?
مسافرت با توصیه‌های یول بیر قطعا خاطره انگیز خواهد بود.
با سلام. ممنون بابت نظر زیباتون در مورد موزه های مشهد. امیدواریم موزه های مشهد و جاهای بسیار دیدنی مشهد رو هم زیارت و سیاحت کنید. حتما در مورد شهر زیبای اهواز هم خواهیم نوشت.